موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
مسأله 1471 ـ نماز آيات كه دستور آن بعداً گفته خواهد شد بواسطه سه چيز واجب مىشود :
اول : گرفتن خورشيد .
دوم : گرفتن ماه . اگر چه مقدار كمى از آنها گرفته شود و كسى هم از آن نترسد .
سوم : زلزله ـ بنابر احتياط واجب ـ اگر چه كسى هم نترسد .
و امّا در رعد و برق ، و بادهاى سياه و سرخ ، و مانند اينها از آيات آسمانى در صورتى كه بيشتر مردم بترسند ، و همچنين در حوادث زمينى مانند فرو رفتن زمين ، و افتادن كوه كه موجب ترس اكثر مردم شود ـ بنابر احتياط مستحب ـ نماز آيات ترك نشود .
مسأله 1472 ـ اگر از چيزهائى كه نماز آيات براى آنها واجب است بيشتر از يكى اتفاق بيفتد ، انسان بايد براى هر يك از آنها يك نماز آيات بخواند ، مثلاً اگر خورشيد بگيرد ، و زلزله هم بشود ، بايد دو نماز آيات بخواند .
مسأله 1473 ـ كسى كه قضاى چند نماز آيات بر او واجب است چه همه آنها براى يك چيز بر او واجب شده باشد ، مثلاً سه مرتبه خورشيد گرفته و نماز آنها را نخوانده است ، چه براى چند چيز باشد ، مثلاً براى آفتاب گرفتن ، و ماه گرفتن ، و زلزله ، نمازهائى بر او واجب شده باشد ، موقعى كه قضاى آنها را مىخواند ، لازم نيست معيّن كند كه براى كدام يك از آنها است .
مسأله 1474 ـ چيزهائى كه نماز آيات براى آنها واجب است ، در هر جائى اتفاق بيفتد و احساس شود ، فقط مردم همان جا بايد نماز آيات بخوانند ، و بر مردم جاهاى ديگر واجب نيست .
مسأله 1475 ـ وقت شروع در نماز آيات براى كسوف و خسوف ، موقعى است كه خورشيد يا ماه شروع به گرفتن مىكند ، و تا زمانى كه به حالت طبيعى برنگشته ادامه دارد (اگر چه بهتر آن است كه بقدرى تأخير نيندازند كه شروع به باز شدن كند) ، ولى تمام كردن نماز آيات را مىتوان تا بعد از باز شدن خورشيد ، يا ماه تأخير انداخت .
مسأله 1476 ـ اگر خواندن نماز آيات را بقدرى تأخير بيندازد كه آفتاب يا ماه شروع به باز شدن كند ، نيّت ادا مانعى ندارد ، ولى بعد از باز شدن تمام آن ، نماز قضا مىشود .
مسأله 1477 ـ اگر مدت گرفتن خورشيد يا ماه ، به اندازه خواندن يك ركعت نماز يا كمتر باشد ، نمازى كه مىخواند ادا است ، و همچنين است اگر مدت گرفتن آنها بيشتر باشد . ولى انسان نماز را نخواند تا به اندازه خواندن يك ركعت يا كمتر به آخر وقت آن مانده باشد ، در اين صورت نماز آيات واجب و اداء است .
مسأله 1478 ـ موقعى كه رعد و برق و مانند اينها اتفاق مىافتد ، و بخواهد احتياط كند اگر وقتشان وسعت داشته باشد لازم نيست نماز آيات را فوراً بخواند ، و در غير اين صورت مانند زلزله بايد فوراً آن را بخواند بنحوى كه در نظر مردم تأخير محسوب نشود ، و اگر تأخير كرد احتياط مستحب آن است كه بعداً بدون نيّت ادا و قضا بخواند .
مسأله 1479 ـ اگر گرفتن آفتاب يا ماه را نداند ، و بعد از باز شدن آفتاب يا ماه بفهمد كه تمام آن گرفته بوده ، بايد قضاى نماز آيات را بخواند ، ولى اگر بفهمد مقدارى از آن گرفته بوده ، قضا بر او واجب نيست .
مسأله 1480 ـ اگر عدّهاى بگويند كه خورشيد يا ماه گرفته است ، چنانچه انسان از گفته آنان يقين يا اطمينان شخصى پيدا نكند و نماز آيات نخواند و بعد معلوم شود راست گفتهاند ، در صورتى كه تمام خورشيد يا ماه گرفته باشد ، بايد نماز آيات را بخواند ، ولى اگر مقدارى از آن گرفته باشد ، خواندن نماز آيات بر او واجب نيست . و همچنين است اگر دو نفر كه عادل بودن آنان معلوم نيست بگويند خورشيد يا ماه گرفته ، بعد معلوم شود كه عادل بودهاند .
مسأله 1481 ـ اگر انسان به گفته كسانى كه از روى قاعده علمى وقت گرفتن خورشيد و ماه را مىدانند اطمينان پيدا كند كه خورشيد يا ماه گرفته ، بايد نماز آيات را بخواند . و نيز اگر بگويند فلان وقت خورشيد يا ماه مىگيرد ، و فلان مقدار طول مىكشد و انسان به گفته آنان اطمينان پيدا كند ، بايد به حرف آنان عمل نمايد .
مسأله 1482 ـ اگر بفهمد نماز آياتى كه براى آفتاب گرفتگى ، يا ماه گرفتگى خوانده باطل بوده است ، بايد دوباره بخواند ، و اگر وقت گذشته قضا نمايد .
مسأله 1483 ـ اگر در وقت نماز يوميه نماز آيات هم بر انسان واجب شود ، چناچه براى هر دو نماز وقت دارد ، هر كدام را اول بخواند اشكال ندارد ، و اگر وقت يكى از آن دو تنگ باشد ، بايد اول آن را بخواند ، و اگر وقت هر دو تنگ باشد ، بايد اول نماز يوميه را بخواند .
مسأله 1484 ـ اگر در بين نماز يوميه بفهمد كه وقت نماز آيات تنگ است ، چنانچه وقت نماز يوميه هم تنگ باشد ، بايد آن را تمام كند بعد نماز آيات را بخواند ، و اگر وقت نماز يوميه تنگ نباشد ، آن را بشكند و اول نماز آيات ، و بعد نماز يوميه را بجا آورد .
مسأله 1485 ـ اگر در بين نماز آيات بفهمد كه وقت نماز يوميه تنگ است ، بايد نماز آيات را رها كند و مشغول نماز يوميه شود ، و بعد از آنكه نماز را تمام كرد پيش از انجام كارى كه نماز را بهم بزند ، بقيه نماز آيات را از همانجا كه رها كرده بخواند .
مسأله 1486 ـ اگر در حال حيض يا نفاس زن ، آفتاب يا ماه بگيرد ، يا زلزله اتفاق بيفتد ، نماز آيات بر او واجب نيست و قضا هم ندارد .
دستور نماز آيات :
مسأله 1487 ـ نماز آيات دو ركعت است و در هر ركعت پنج ركوع دارد ، و دستور آن اين است كه انسان بعد از نيّت ، تكبير بگويد و يك حمد و يك سوره تمام بخواند و به ركوع رود و سر از ركوع بردارد ، دوباره يك حمد و يك سوره بخواند ، باز به ركوع رود تا پنج مرتبه ، و بعد از بلند شدن از ركوع پنجم دو سجده نمايد و برخيزد ، و ركعت دوم را هم مثل ركعت اول بجا آورد و تشهّد بخواند و سلام دهد .
مسأله 1488 ـ در نماز آيات ممكن است انسان بعد از نيّت و تكبير و خواندن حمد ، آيههاى يك سوره را پنج قسمت كند ، و يك آيه يا بيشتر از آن را بخواند بلكه كمتر از يك آيه را نيز مىتواند بخواند ولى بايد ـ بنابر احتياط ـ جمله تامّه باشد ، و از اول سوره شروع كند و به گفتن «بسم اللّه» اكتفا نكند ، و سپس به ركوع رود وسر بردارد ، و بدون اينكه حمد بخواند ، قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به ركوع رود ، و همين طور تا پيش از ركوع پنجم سوره را تمام نمايد ؛ مثلاً در سوره فلق ، اول «بِسْمِ اللّهِ الرَّحَمنِ الرَّحِيمِ * قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ الفَلَقِ» بگويد و به ركوع رود ، بعد بايستد و بگويد : «مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ» دوباره به ركوع رود ، و بعد از ركوع بايستد و بگويد : «وَمِنْ شَرِّ غاسِقٍ اِذا وَقَبَ» باز به ركوع رود و بايستد و بگويد : «وَمِنْ شَرِّ النَّفّاثاتِ فِى العُقَدِ» و برود به ركوع باز هم سر بردارد و بگويد : «وَمِنْ شَرِّ حاسِدٍ اِذا حَسَدَ» و بعد از آن به ركوع پنجم رود و بعد از سر برداشتن ، دو سجده كند ، و ركعت دوم را هم مثل ركعت اول بجا آورد ، و بعد از سجده دوم تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد . و نيز جايز است كه به كمتر از پنج قسمت تقسيم نمايد ، لكن هر وقت سوره را تمام كرد لازم است حمد را قبل از ركوع بعدى بخواند .
مسأله 1489 ـ اگر در يك ركعت از نماز آيات پنج مرتبه حمد و سوره بخواند ، و در ركعت ديگر يك حمد بخواند و سوره را پنج قسمت كند مانعى ندارد .
مسأله 1490 ـ چيزهائى كه در نمازهاى يوميّه واجب و مستحب است ، در نماز آيات هم واجب و مستحب مىباشد ، ولى در نماز آيات در صورتى كه با جماعت باشد مىتواند رجأً بجاى اذان و اقامه سه مرتبه بگويند «الصلاة» و در غير جماعت چيزى نيست ، ولى مشروعيت جماعت در نماز آيات در غير گرفتن ماه و خورشيد ثابت نيست .
مسأله 1491 ـ مستحب است پيش از ركوع و بعد از آن تكبير بگويد ، و بعد از ركوع پنجم و دهم تكبير مستحب نيست . بلكه مستحب است بگويد : «سَمعَ اللّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ» .
مسأله 1492 ـ مستحب است پيش از ركوع دوم و چهارم و ششم و هشتم و دهم قنوت بخواند ، و اگر فقط قنوت پيش از ركوع دهم بخواند كافى است .
مسأله 1493 ـ اگر در نماز آيات شك كند كه چند ركعت خوانده و فكرش به جائى نرسد ، نماز باطل است .
مسأله 1494 ـ اگر شك كند كه در ركوع آخر ركعت اول است ، يا در ركوع اول ركعت دوم و فكرش به جائى نرسد ، نماز باطل است . ولى اگر مثلاً شك كند كه چهار ركوع كرده يا پنج ركوع ، چنانچه شك او پيش از خم شدن براى سجده باشد ، ركوعى را كه شك دارد بجا آورده يا نه بايد بجا آورد ، ولى اگر براى سجده خم شده بايد به شك خود اعتنا نكند .
مسأله 1495 ـ هر يك از ركوعهاى نماز آيات ركن است ، كه اگر عمداً كم يا زياد شود نماز باطل است . و همچنين است اگر اشتباهاً كم شود ، و يا ـ بنابر احتياط ـ اشتباهاً زياد شود .
