موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
مسأله 1222 ـ در دو مورد بعد از سلام نماز ، انسان بايد دو سجده سهو به دستورى كه بعداً گفته مىشود بجا آورد :
اول : آنكه تشهّد را فراموش كند .
دوم : آنكه در نماز چهار ركعتى بعد از داخل شدن در سجده دوم شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنچ ركعت ، يا شك كند كه چهار ركعت خوانده يا شش ركعت همچنانكه در مورد چهارم از شكهاى صحيح گذشت .
و در سه مورد ـ بنابر احتياط واجب ـ سجده سهو لازم است :
اول : آنكه اجمالاً بداند كه در نماز چيزى را اشتباهاً كم يا زياد كرده و نماز هم محكوم به صحت باشد .
دوم : آنكه در بين نماز ، سهواً حرف بزند .
سوم : جائى كه نبايد سلام نماز را بدهد ، مثلاً در ركعت اول سهواً سلام بدهد . و احتياط مستحب آن است كه اگر يك سجده را فراموش كند ، يا اينكه در جائى كه بايد بايستد مثلاً در موقع خواندن حمد و سوره اشتباهاً بنشيند ، و در موقعى كه بايد بنشيند مثلاً موقع تشهّد ، اشتباهاً بايستد ، دو سجده سهو بجا آورد . بلكه براى هر چيزى كه در نماز اشتباهاً كم يا زياد كند ، دو سجده سهو بنمايد . و احكام اين چند صورت در مسائل آينده گفته مىشود .
مسأله 1223 ـ اگر انسان اشتباهاً يا به خيال اينكه نمازش تمام شده حرف بزند ، بايد ـ بنابر احتياط ـ دو سجده سهو بجا آورد .
مسأله 1224 ـ براى صدائى كه از سرفه كردن پيدا مىشود ، سجده سهو واجب نيست ، ولى اگر سهواً ناله بكند يا «آه» بكشد يا «آه» بگويد ، بايد ـ بنابر احتياط واجب ـ سجده سهو نمايد .
مسأله 1225 ـ اگر چيزى را كه سهواً غلط خوانده دوباره بطور صحيح بخواند ، براى دوباره خواندن آن سجده سهو واجب نيست .
مسأله 1226 ـ اگر در نماز سهواً مدّتى حرف بزند و همه آن ناشى از يك اشتباه باشد ، دو سجده سهو بعد از سلام نماز كافى است .
مسأله 1227 ـ اگر سهواً تسبيحات اربعه را نگويد ، احتياط مستحب آن است كه بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد .
مسأله 1228 ـ اگر در جائى كه نبايد سلام نماز را بگويد ، سهواً بگويد : «السَّلامُ عَلَيْنا وَعَلَى عِبادِ اللّهِ الصّالِحِينَ» ، يا بگويد : «السَّلامُ عَلَيْكُمْ» اگر چه «وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَكاتُهُ» را نگفته باشد ، بايد ـ بنابر احتياط لازم ـ دو سجده سهو انجام دهد ، ولى اگر اشتباهاً بگويد «السَّلامُ عَلَيكَ اَيُّها النَّبِى ، وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَكاتُهُ» احتياط مستحب آن است كه دو سجده سهو بجا آورد . ولى اگر دو حرف يا بيشتر از سلام را بگويد ـ بنابر احتياط واجب ـ بايد دو سجده سهو انجام دهد .
مسأله 1229 ـ اگر در جائى كه نبايد سلام دهد ، اشتباهاً هر سه سلام را بگويد ، دو سجده سهو كافى است .
مسأله 1230 ـ اگر يك سجده يا تشهّد را فراموش كند و پيش از ركوع ركعت بعد يادش بيايد ، بايد برگردد و بجا آورد ، و بعد از نماز ـ بنابر احتياط مستحب ـ براى ايستادن بيجا دو سجده سهو انجام دهد .
مسأله 1231 ـ اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد كه يك سجده يا تشهّد را از ركعت پيش فراموش كرده ، بايد بعد از سلام نماز ، سجده را قضا نمايد ، و براى تشهّد دو سجده سهو بجا آورد .
مسأله 1232 ـ اگر سجده سهو را بعد از سلام نماز عمداً بجا نياورد ، معصيت كرده ـ و بنابر احتياط واجب ـ بايد هر چه زودتر آن را انجام دهد ، و چنانچه سهواً بجا نياورد ، هر وقت يادش آمد بايد فوراً انجام دهد ، و لازم نيست نماز را دوباره بخواند .
مسأله 1233 ـ اگر شك دارد مثلاً دو سجده سهو بر او واجب شده يا نه ، لازم نيست بجا آورد .
مسأله 1234 ـ كسى كه شك دارد مثلاً دو سجده سهو بر او واجب شده يا چهار تا ، اگر دو سجده انجام دهد كافى است .
مسأله 1235 ـ اگر بداند يكى از دو سجده سهو را بجا نياورده ، و تدارك آن به سبب فاصله زياد ممكن نباشد ، يا بداند سهواً سه سجده كرده است ، بايد دو سجده سهو بجا آورد .
دستور سجده سهو :
مسأله 1236 ـ دستور سجده سهو اين است كه بعد از سلام نماز فوراً نيّت سجده سهو كند و پيشانى را ـ بنابر احتياط لازم ـ بر چيزى كه سجده بر آن صحيح است بگذارد ، واحتياط مستحب آن است كه در آن ذكر بگويد ، و بهتر آن است كه بگويد ، «بِسْمِ اللّهِ وَبِاللّهِ ، السَّلامُ عَلَيْكَ اَيُّهَا النَّبِىُّ وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَكاتُهُ» بعد بايد بنشيند ودوباره به سجده رود ، و ذكرى را كه گفته شد بگويد و بنشيند ، و بعد از تشهّد بگويد : «السَّلامُ عَلَيْكُمْ» و اولى اين است «وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَركاتُهُ» را اضافه كند .
قضاى سجده فراموش شده
مسأله 1237 ـ سجدهاى را كه انسان فراموش كرده و بعد از نماز ، قضاى آن را بجا مىآورد ، بايد تمام شرائط نماز مانند پاك بودن بدن ، و لباس ، و رو به قبله بودن ، و شرطهاى ديگر را داشته باشد .
مسأله 1238 ـ اگر سجده را چند دفعه فراموش كند ، مثلاً يك سجده از ركعت اول و يك سجده از ركعت دوم فراموش نمايد ، بايد بعد از نماز ، قضاى هر دو را بجا آورد ، و احتياط مستحب آن است كه براى فراموشى هر كدام دو سجده سهو بجا آورد .
مسأله 1239 ـ اگر يك سجده و تشهّد را فراموش كند ، بايد براى تشهّد فراموش شده دو سجده سهو بجا آورد ؛ ولى براى سجده فراموش شده لازم نيست ، گر چه بهتر است .
مسأله 1240 ـ اگر دو سجده از دو ركعت فراموش نمايد ، لازم نيست هنگام قضا مراعات ترتيب نمايد .
مسأله 1241 ـ اگر بين سلام نماز و قضاى سجده كارى كند كه اگر عمداً يا سهواً در نماز اتفاق بيفتد نماز باطل مىشود ، مثلاً پشت به قبله نمايد ، احتياط مستحب آن است كه بعد از قضاى سجده دوباره نماز را بخواند .
مسأله 1242 ـ اگر بعد از سلام نماز يادش بيايد كه يك سجده را از ركعت آخر فراموش كرده ، چنانچه منافى از قبيل حدث از او سر نزده باشد ، بايد آن را و آن چه بعد از آن است از تشهد وسلام انجام دهد ، ـ و بنابر احتياط واجب ـ دو سجده سهو براى سلام بيجا بجا آورد .
مسأله 1243 ـ اگر بين سلام نماز و قضاى سجده كارى كند كه براى آن سجده سهو واجب مىشود ، مثل آنكه سهواً حرف بزند ، ـ بنابر احتياط واجب ـ بايد اول سجده را قضا كند ، و بعد دو سجده سهو بجا آورد .
مسأله 1244 ـ اگر نداند كه در نماز سجده را فراموش كرده يا تشهّد را ، بايد سجده را قضا نمايد ، و دو سجده سهو بجا آورد ، و احتياط مستحب آن است كه تشهّد را نيز قضا نمايد .
مسأله 1245 ـ اگر شك دارد كه سجده يا تشهّد را فراموش كرده ، يا نه ، واجب نيست قضا يا سجده سهو نمايد .
مسأله 1246 ـ اگر بداند سجده را فراموش كرده و شك كند كه پيش از ركوع ركعت بعد يادش آمده و بجا آورده يا نه ، احتياط مستحب آن است كه آن را قضا نمايد .
مسأله 1247 ـ كسى كه بايد سجده را قضا نمايد ، اگر براى كارى سجده سهو بر او واجب شود ، بايد ـ بنابر احتياط واجب ـ بعد از نماز ، اول سجده را قضا نمايد ، بعد سجده سهو را بجا آورد .
مسأله 1248 ـ اگر شك دارد كه بعد از نماز ، قضاى سجده فراموش شده را بجا آورده يا نه ، چنانچه وقت نماز نگذشته بايد سجده را قضا نمايد ، بلكه اگر وقت نماز هم گذشته باشد ـ بنابر احتياط واجب ـ بايد آن را قضا كند .
كم و زياد كردن اجزاء و شرائط نماز
مسأله 1249 ـ هرگاه چيزى از واجبات نماز را عمداً كم يا زياد كند اگر چه يك حرف آن باشد ، نماز باطل است .
مسأله 1250 ـ اگر بواسطه ندانستن مسأله ، چيزى از واجبات ركنى نماز را كم كند ، نماز باطل است . و امّا كم كردن واجب غير ركنى از جاهل قاصر ـ مانند كسى كه به گفته شخصى موثقى يا رساله معتبرى اعتماد كرده وبعداً خطاى او ، يا رساله معلوم شده است ـ نماز را باطل نمىكند . و چنانچه بواسطه ندانستن مسأله ـ هر چند از روى تقصير ـ حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را آهسته بخواند ، يا حمد و سوره نماز ظهر و عصر را بلند بخواند ، يا در مسافرت نماز ظهر و عصر ، و عشا را چهار ركعتى بخواند ، نمازش صحيح است .
مسأله 1251 ـ اگر در بين نماز يا بعد از آن بفهمد وضو يا غسلش باطل بوده ، يا بدون وضو يا غسل مشغول نماز شده ، بايد نماز را دوباره با وضو يا غسل بخواند ؛ و اگر وقت گذشته قضا نمايد .
مسأله 1252 ـ اگر بعد از رسيدن به ركوع يادش بيايد كه دو سجده از ركعت پيش فراموش كرده ، نمازش ـ بنابر احتياط واجب ـ باطل است . و اگر پيش از رسيدن به ركوع يادش بيايد ، بايد برگردد و دو سجده را بجا آورد ، و برخيزد و حمد و سوره ، يا تسبيحات را بخواند و نماز را تمام كند ، و بعد از نماز ـ بنابر احتياط مستحب ـ براى ايستادن بيجا دو سجده سهو بنمايد .
مسأله 1253 ـ اگر پيش از گفتن «السلام علينا» و «السلام عليكم» يادش بيايد كه دو سجده ركعت آخر را بجا نياورده ، بايد دو سجده را بجا آورد ، و دوباره تشهّد بخواند وسلام نماز را بدهد .
مسأله 1254 ـ اگر پيش از سلام نماز يادش بيايد كه يك ركعت يا بيشتر از آخر نماز نخوانده ، بايد مقدارى را كه فراموش كرده بجا آورد .
مسأله 1255 ـ اگر بعد از سلام نماز يادش بيايد كه يك ركعت يا بيشتر از آخر نماز را نخوانده ، چنانچه كارى انجام داده كه اگر در نماز عمداً يا سهواً اتفاق بيفتد نماز را باطل مىكند ، مثلاً پشت به قبله كرده ، نمازش باطل است . و اگر كارى كه عمدى و سهوى آن ، نماز را باطل مىكند انجام نداده ، بايد فوراً مقدارى را كه فراموش كرده بجا آورد ، و براى سلام زيادى ـ بنابر احتياط لازم ـ دو سجده سهو انجام دهد .
مسأله 1256 ـ هرگاه بعد از سلام نماز عملى انجام دهد كه اگر در نماز عمداً يا سهواً اتفاق بيفتد نماز را باطل مىكند ، مثلاً پشت به قبله نمايد ، و بعد يادش بيايد كه دو سجده آخر را بجا نياورده ، نمازش باطل است ، و اگر پيش از انجام كارى كه نماز را باطل مىكند يادش بيايد ، بايد دو سجدهاى را كه فراموش كرده بجا آورد و دوباره تشهّد بخواند و سلام نماز را بدهد ، ـ و بنابر احتياط واجب ـ دو سجده سهو براى سلامى كه اول گفته است انجام دهد .
مسأله 1257 ـ اگر بفهمد نماز را پيش از وقت خوانده بايد دوباره بخواند ، و اگر وقت گذشته قضا نمايد . و اگر بفهمد پشت به قبله خوانده يا با انحراف «90» درجه يا بيشتر بوده است ، چنانچه وقت نگذشته باشد بايد دوباره بخواند ، و اگر وقت گذشته باشد ، چنانچه مردّد بوده ، يا جاهل به حكم بوده ، قضا لازم است ، و گرنه قضا لازم نيست . و اگر بفهمد انحراف كمتر از «90» درجه بوده است ، پس اگر در انحراف از قبله معذور نبوده ، مثل اينكه در جستجوى طرف قبله يا در ندانستن مسأله كوتاهى كرده بايد ، ـ بنابر احتياط ـ نماز را دوباره بخواند ، چه در وقت باشد چه خارج وقت ، واگر معذور بوده لازم نيست دوباره بخواند .
