موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی

 

اَحکام وَقْف

 

 

 

(مسأله2674) اگر کسي چيزي را وَقْف کند ، از ملک او خارج مي شود و خود او و ديگران نمي توانند آن را ببخشند ، يا بفروشند و کسي هم از ان ملک ارث نمي برد ولي در بعضي از موارد که در مسألة 2090 و 2091 گفته شد ، فروختن آن اشکال ندارد .

 

(مسأله2675) لازم نيست صيغة وقف را به عربي بخوانند ، بلکه اگر مثلاً بگويد خانة خود را وقف کردم وقف صحيح است و محتاج به قبول هم نيست حتّي در وقف خاص .

 

(مسأله2676) اگر ملکي را براي وقف معيّن کند و پيش از خواندن صيغة وقف پشيمان شود ؛ يا بميرد ؛ وقف درست نيست .

 

(مسأله2677) کسي که مالي را وقف مي کند ؛ بايد بنابر احتياط واجب از موقع خواندن صيغه ، مال را براي هميشه وقف کند و اگر مثلاً بگويد اين مال بعد از مردن من وقف باشد ، چون از موقع خواندن صيغه تا مردنش وقف نبوده اشکال دارد . و نيز اگر بگويد تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد ، يا بگويد تا ده سال وقف باشد ، بعد پنج مال وقف نباشد و دوباره وقف باشد ؛ وقف بودنش اشکال دارد .

 

(مسأله2678) وقف در صورتي صحيح است که مال وقف را به تصّرف کسي که براي او وقف شده يا وکيل ، يا وليّ او بدهند ولي اگر چيزي را بر اولاد صغير خود وقف کند و به قصد اينکه آن چيز ملک آنان شود ، از طرف آنان نگهداري نمايد وقف صحيح است .

 

(مسأله2679) اگر مسجد را وقف کنند ، بعد از آنکه واقف به قصد واگذار کردن اجازه دهد که در آن مسجد نماز بخوانند همين که يک نفر در آن مسجد نماز خواند ، وقف درست مي شود .

 

(مسأله2680) وقف کننده بايد مکلّف و عاقل و با قصد و اختيار باشد و شرعاً بتواند در مال خود تصّرف کند ، بنابر اين سفيهي که در حال بالغ بودن سفيه بوده يا حاکم شرع او را از تصّرف در اموالش جلوگيري کرده ، چون حقّ ندارد در مال خود تصّرف نمايد ، اگر چيزي را وقف کند صحيح نيست .

 

(مسأله2681) اگر مالي را براي کساني که به دنيا نيامده اند وقف کند درست نيست ولي وقفبراي اشخاص که بعضي از آنهابه دنيا آمده اند صحيح و آنها که به دنيا نيامده اند بعد از آمدن به دنيا با ديگران شريک مي شوند .

 

(مسأله2682) اگر چيزي را بر خودش وقف کند ، مثل آنکه دُکّاني را وقف کند که عايدي آن را بعد از مرگ او خرج مَقْبَرَه اش نمايند صحيح نيست . ولي اگر مثلاً مالي را بر فقرا وقف کند و خودش فقير شود ، مي تواند از منافع وقف استفاده نمايد .

 

(مسأله2683) اگر براي چيزي که وقف کرده متولّي معيّن کند ، بايد مطابق قار داد او رفتار نمايند . و اگر معيّن نکند ، چنانچه بر افراد مخصوصي مثلاً بر اولاد خود وقف کرده باشد راجع به چيزهائي که مربوط به مصلحت وقف است که در نفع بردن طبقات بعد نيز دخالت دارد اختيار با حاکم شرع است و راجع به چيزهائي که مربوط به نفع بردن طبقة موجود است اگر آنها بالغ باشند ، اختيار با خود آنان است و اگر بالغ نباشند ، اختيار با وليّ ايشان است و براي استفادة از وقف اجازة حاکم شرع لازم نيست .

 

(مسأله2684) اگر ملکي را مثلاً بر فقرا يا سادات وقف کند يا وقف کند که منافع آن به مصرف خيرات برسد ، در صورتي که براي آن ملک متولّي معيّن نکرده باشد اختيار آن با حاکم شرع است .

 

(مسأله2685) اگر ملکي را بر افراد مخصوصي مثلاً بر اولاد خود وقف کند که هر طبقه اي بعد از طبقة ديگر از آن استفاده کنند ، چنانچه متولّي ملک آن را اجاره دهد و بميرد در صورتي که مراعات مصلحت وقف يامصلحت طبقة بعد را کرده باشد اجاره باطل نمي شود . ولي اگر متولّي نداشته باشد و يک طبقه از کساني که ملک بر آنها وقف شده آن را اجاره دهند و در بين مدّت اجاره بميرد در صورتي که طبقته بعد اجازه نکنند ، اجاره باطل مي شود و در صورتي که مستأجر مال الاجارة تمام مدّت را داده باشد مال الاجارة از زمان مردنشان تا آخر مدّت اجاره را از مال آنان مي گيرد .

 

(مسأله2686) اگر ملک وقف خراب شود ، از وقف بودن بيرون نمي رود .

 

(مسأله2687) ملکي که مقداري از آن وقف است و مقداري از آن وقف نيست اگر تقسيم نشده باشد ؛ حاکم شرع يا متولّي وقف مي تواند با نظر خبره سهم وقف را جدا کند .

 

(مسأله2688) اگر متولّي وقف خيانت کند و عايدات آن را به مصرفي که معيّن شده نرساند چنانچه براي عموم وقف شده باشد در صورت امکان حاکم شرع بايد بجاي او متولّي اميني معيّن نمايد .

 

(مسأله2689) فرشي را که براي حسينيه وقف کرده اند  ، نمي شود براي نماز به مسجد ببرند ، اگر چه آن مسجد نزديک حسينيه باشد .

 

(مسأله2690) اگر ملکي را براي تعمير مسجدي وقف نمايند ، چنانچه آن مسجد احتياج به تعمير ندارد و احتمال هم نمي رود که تا مدّتي احتياج به تعمير پيدا کند . مي توانند عايدات آن ملک را به مصرف مسجدي که احتياج به تعمير دارد برسانند .

(مسأله2691) اگر ملکي را وقف کنند که عيدي آن را خرج تعمير مسجد نمايند و به امام جماعت و به کسي که در آن مسجد اذان مي گويد بدهند در صورتي که بدانند که براي هر يک چه مقدار معيّن کرده ، بايد همانطور مصرف کنند . و اگر يقين نداشته باشند ، بايد اوّل مسجد را تعمير کنند  و اگر چيزي زياد آمد بين امام جماعت و کسي که اذان مي گويد بطور مساوي قسمت نمايند و بهتر آن است که اين دو نفر در تقسيم با يکديگر صلح کنند .