موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی
اَحکام وَديعه (امانت)
(مسأله2323) اگر انسان مال خود را به کسي بدهد و بگويد نزد تو امانت باشد و او هم قبول کند ، يا بدون اينکه حرفي بزنند صاحب مال بفهماند که مال را براي نگهداري به او مي دهد و او هم به قصد نگهداري کردن بگيرد ، بايد به احکام وديعه و امانت داري که بعداً گفته مي شود ، عمل نمايد .
(مسأله2324) امانت دار و کسي که مال را امانت مي گذارد ، بايد هر دو بالغ و عاقل باشند ، پس اگر انسان مالي را پيش بچّه يا ديوانه امانت بگذارد ، يا ديوانه و بچّه مالي را پيش کسي امانت بگذارند ، صحيح نيست .
(مسأله2325) اگر از بچّه يا ديوانه چيزي را به طور امانت قبول کند ، بايد آن را به صاحبش بدهد و اگر آن چيز مال خود بچّه يا ديوانه است ، بايد به ولّي او برساند و چنانچه مال تلف شود ، بايد عوض آن را بدهد ، ولي اگر براي اينکه مال ا زبين نرود آن را از بچّه گرفته چنانچه در نگهداري آن کوتاهي نکرده باشد ، ضامن نيست .
(مسأله2326) کسي که نمي تواند امانت را نگهداري نمايد ، بنابر احتياط واجب بايد قبول نکند ، ولي اگر صاحب مال در نگهداري آن عاجز تر باشد و کسي هم که بهتر حفظ کند نباشد ، اين احتياط واجب نيست .
(مسأله2327) اگر انسان به صاحب مال بفهماند که براي نگهداري مال او حاضر نيست ، چنانچه او مال را بگذارد و برود و اين شخص مال را برندارد وآن مال تلف شود ؛ کسي که امانت را قبول نکرده ضامن نيست ، ولي احتياط مستحبّ آن است که اگر ممکن باشد آن را نگهداري نمايد .
(مسأله2328) کسي که چيزي را امانت مي گذارد ، هر وقت بخواهد مي تواند آن را پس بگيرد و کسي هم که امانت را قبول مي کند ، هر وقت بخواهد مي تواند آن را به صاحبش برگرداند .
(مسأله2329) اگر انسان از نگهداري امانت منصرف شود و وديعه ر بهم بزند بايد هر چه زودتر مال را به صاحب ان يا وکيل يا ولّي صاحبش برساند ، يا به آنان خبر دهد که به نگهداري حاضر نيست ، واگر بدون عذر ؛ مال را به آنان نرساند و خبر هم ندهد ، چنانجه مال تلف شود ، بايد عوض آن را بدهد .
(مسأله2330) کسي که امانت را قبول مي کند ، اگر براي آن جاي مناسبي ندارد ، بايد جاي مناسب تهيّه نمايد و طوري ان را نگهداري کند که مردم نگويند در امانت خيانت کرده در نگهداري ان کوتاهي نموده است و اگر در جائي که مناسب نيست بگذارد و تلف شود ، بايد عوض ان را بدهد .
(مسأله2331) کسي که امانت را قبول مي کند ، اگر در نگهداري ان کوتاهي نکند و تعدّي يعني زياده روي هم ننمايد و اتفاقاص آن مال تلف شود ، ضامن نيست . ولي اگر به اختيار خودش ان را در جائي بگذارد که گمان مي رود ظالمي بفهمد و آن را ببرد ، چنانچه تلف شود بايد عوض آن را به صاحبش بدهد ، مگر انکه جائي محفوظ از آن نداشته باشد و نتواند مال را به صاحبش يا به کسي که بهتر حفظ کند برساند که در اين صورت ضامن نيست .
(مسأله2332) اگر صاحب مال براي نگهداري مال خود جائي را معيّن کند و به کسي که امانت را قبول کرده بگويد که بايد مال را در اينجا حفظ کني و اگر احتمال هم بدهي که از بين برود ، نبايد آن را جاي ديگر ببري ، چنانچه امانت دار احتمال دهد که در انجا از بين برود و بداند چون آنجا در نظر صاحب مال براي حفظ بهتر بوده گفته است که نبايد از آنجا بيرون ببري ، مي تواند آن را به اي ديگر ببرد ، واگر در آنجا ببرد و تلف شود ضامن نيست . ولي اگر نداند به چه جهت گفته که به جاي ديگر نَبَرَدْ ، چنانچه به جاي ديگر ببرد و تلف شود ، احتياط واجب آن است که عوض آن را بدهد .
(مسأله2333) اگر صاحب مال براي نگهدار ي مال خود جائي را معيّن کند ولي به کسي که امانت را قبول کرده نگويد که ان را به جاي ديگر نبر ، چنانچه امانت دار احتمال دهد که در آنجا از بين مي رود بايد آن را به جاي ديگري که مال در آنجا محفوظ تر است ببرد و چنانچه مال در انجا تلف شود ضامن نيست مگر آنکه صاحب مال هم احتمال تلف شدن مال را درآنجا بدهد در اين صورت لازم نيست از انجا ببرد .
(مسأله2334) اگر صاحب مال ديوانه شود کسي که امانت را قبول کرده بايد فوراً امانت ر ابه وليّ او برساند و يا به وليّ او خبر دهد ، واگر بدون عذر شرعي مال را به مليّ او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهي کند و مال تلف شود ، بايد عوض آن را بدهد .
(مسأله2335) اگر صاحب مال بميرد ، امانت دار بايد مال را به وارث او برساند . يا به وارث او خبر دهد و چنانچه مال ر ابه وارث او ندهد و از خبر دادن هم اوتاهي کند و مال تلف شود ضامن است ، ولي اگر براي آنکه مي خواهد بفهمد کسي که مي گويد من وارث ميّتم راست مي گويد يا نه ، يا ميّت وارث ديگري دارد يا نه ؛ مال را ندهد و عجالتاً خبر هم ندهد و مال تلف شود ، ضامن نيست .
(مسأله2336) اگر صاحب مال بميرد و چند وارث داشته باشد ؛ کسي که امانت را قبول کرده بايد مال را به همة ورثه بدهد ، يا به کسي بدهد که همه آنان گرفتن مال را به او واگذار کرده اند پس اگر بدون اجازة ديگران تمام مال را به يکي از ورثه بدهد ، ضامن سهم ديگران است .
(مسأله2337) اگر کسي که امانت را قبول کرده بميرد ، يا ديوانه شود ، وارث يا وليّ او بايد هر چه زودتر به صاحب مال اطلاع دهد ، يا امانت را به او برساند .
(مسأله2338) اگر امانت دار نشانه هاي مرگ را در خود ببيند ، چنانچه ممکن است ، بايد امانت را به صاحب آن يا وکيل او برساند و اگر ممکن نيست بايد آن را به حاکم شرع بدهد وچنانچه به حاکم شرعدسترسي ندارد ، در صورتي که وارث او امين است و از امانت اطّلاع دارد ، لازم نيست وصيّت کند وگرنه بايد وصيّت کند و شاهد بگيرد و به وصيّ و شاهد ، اسم صاحب مال و جنس و خصوصيّات مال و محلّ آن را بگويد .
(مسأله2339) اگر امانت دار نشانه هاي مرگ را در خود ببيند و به وظيفه اي که در مسأله پيش گفته شد عمل نکند ، چنانچه آن امانت از بين برود بايد عوضش را بدهد ، اگر چه در نگهداري آن کوتاهي نکرده باشد و مرض او خوب شود ، يا بعد از مدّتي پشيمان شود و وصيّت کند .
