موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
مسأله 2635 ـ اگر قسَم بخورد كه كارى را انجام دهد يا ترك كند ، مثلاً قسَم بخورد كه روزه بگيرد ، يا دود استعمال نكند ، چنانچه عمداً مخالفت كند گناه كرده است بايد كفاره بدهد ، يعنى : يك بنده آزاد كند ، يا ده فقير را سير كند يا آنان را بپوشاند ، و اگر اينها را نتواند ، بايد سه روز پى در پى روزه بگيرد .
مسأله 2636 ـ قسَم چند شرط دارد :
اول : كسى كه قسَم مىخورد بايد بالغ و عاقل باشد ، و از روى قصد و اختيار قسَم بخورد ، پس قسَم خوردن بچه و ديوانه و مست و كسى كه مجبورش كردهاند درست نيست ، و همچنين است اگر در حال عصبانى بودن بى قصد يا بى اختيار قسَم بخورد .
دوم : كارى را كه براى آن قسَم مىخورد بايد حرام يا مكروه نباشد ، و كارى را كه قسَم مىخورد ترك كند ، بايد واجب يا مستحب نباشد ، و اگر قسَم بخورد كار مباحى را بجا آورد يا ترك كند ، چنانچه آن فعل يا ترك از نظر عقلا رجحان داشته باشد ، يا براى شخص او مصلحتى دنيوى داشته باشد ، قسَمش صحيح است .
سوم : به يكى از اسمهاى خداوند عالم قسَم بخورد كه به غير ذات مقدس او گفته نمىشود ، مانند خدا ، و اللّه ، يا خدا را به صفات و افعالى ياد كند كه مخصوص اوست مثلاً بگويد : قسم به آن كسى كه آسمانها و زمين را آفريد ، و نيز اگر به اسمى قسَم بخورد كه به غير خدا هم مىگويند ، ولى بقدرى به خدا گفته مىشود كه هر وقت كسى آن اسم را بگويد ، ذات مقدس حق در نظر مىآيد ، مثل آنكه به خالق و رازق قسَم بخورد ، صحيح است ، بلكه اگر به اسمى قسَم بخورد كه فقط در مقام قسَم خوردن ذات حق از آن به نظر مىآيد ، مثل سميع و بصير باز هم قَسمش صحيح است .
چهارم : قسَم را به زبان بياورد ، ولى آدم لال اگر با اشاره قسَم بخورد صحيح است ، و كسى كه قادر بر تكلم نيست ، اگر بنويسد و آن را در قلبش قصد كند كافى است ، بلكه قادر بر تكلم نيز اگر بنويسد ـ بنابر احتياط واجب ـ ، بايد به آن عمل كند .
پنجم : عمل كردن به قسَم براى او ممكن باشد ، و اگر موقعى كه قسَم مىخورد ممكن نباشد و بعداً ممكن شود ، كافى است ، و اگر موقعى كه قسَم مىخورد ممكن باشد و بعداً از عمل به آن عاجز شود ، از وقتى كه عاجز مىشود قسَم او بهم مىخورد ، و همچنين است اگر بقدرى مشقت پيدا كند كه نشود آن را تحمل كرد ، و اين عجز اگر به اختيار او باشد ، يا بدون اختيار ولى او در تأخير از زمان قدرت عذرى نداشته باشد ، گناه كرده و كفاره واجب است .
مسأله 2637 ـ اگر پدر از قسَم خوردن فرزند جلوگيرى كند ، يا شوهر از قسَم خوردن زن جلوگيرى نمايد ، قسَم آنان صحيح نيست .
مسأله 2638 ـ اگر فرزند بدون اجازه پدر ، و زن بدون اجازه شوهر قسَم بخورد ، پدر و شوهر مىتوانند قسَم آنان را بهم بزنند .
مسأله 2639 ـ اگر انسان از روى فراموشى يا ناچارى يا غفلت ، به قسَم عمل نكند ، كفاره بر او واجب نيست ، و همچنين است اگر مجبورش كنند كه به قسَم عمل ننمايد . و قسَمى كه آدم وسواسى مىخورد ، مثل اينكه مىگويد : و اللّه الآن مشغول نماز مىشوم ، وبواسطه وسواس مشغول نمىشود ، اگر وسواس او طورى باشد كه بى اختيار به قسَم عمل نكند كفاره ندارد .
مسأله 2640 ـ كسى كه قسَم مىخورد كه حرف من راست است ، چنانچه حرف او راست باشد قسَم خوردن او مكروه است ، و اگر دروغ باشد حرام است ، بلكه قسَم دروغى كه در مقابل فصل منازعات خورده مىشود از گناهان بزرگ مىباشد ، ولى اگر براى اينكه خودش ، يا مسلمان ديگرى را از شرّ ظالمى نجات دهد ، قسَم دروغ بخورد اشكال ندارد ، بلكه گاهى واجب مىشود ، امّا اگر بتواند توريه كند و توجه به آن هم داشته باشد احتياط واجب اين است كه توريه كند ـ يعنى : معنايى را اراده كند كه بر خلاف ظاهر لفظ است ، و نشانهاى براى مقصود خود اقامه ننمايد ـ مثلاً اگر ظالمى بخواهد كسى را اذيت كند و از انسان بپرسد كه او را ديدهاى ؟ و انسان يك ساعت قبل او را ديده باشد ، بگويد او را نديدهام و قصد كند كه از پنج دقيقه پيش نديدهام .
