موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
مسأله 2605 ـ نذر آن است كه انسان براى خدا بر خود واجب كند كه كار خيرى را بجا آورد ، يا كارى را كه نكردن آن بهتر است ترك نمايد .
مسأله 2606 ـ در نذر بايد صيغه خوانده شود ، و لازم نيست آن را به عربى بخواند ، پس اگر بگويد چنانچه مريض من خوب شود براى خدا بر من است كه ده تومان به فقير بدهم ، نذر او صحيح است ، و اگر بگويد براى خدا نذر كردم چنين كنم ، ـ بنابر احتياط واجب ـ بايد عمل كند ، ولى اگر نام خدا را نبرد و فقط بگويد نذر كردم ، يا نام يكى از اولياى خدا را ببرد نذر صحيح نيست . و نذر اگر صحيح بود و مكلف به نذر خود عمداً عمل نكرد گناه كرده است ، و بايد كفاره بدهد ، و كفاره وفا نكردن به نذر مانند كفاره مخالفت قسَم است ، كه بعداً خواهد آمد.
مسأله 2607 ـ نذر كننده بايد بالغ و عاقل باشد ، و به اختيار و قصد خود نذر كند ، بنابراين نذر كردن كسى كه او را مجبور كردهاند ، يا بواسطه عصبانى شدن بى قصد يا بى اختيار نذر كرده ، صحيح نيست .
مسأله 2608 ـ شخص سفيه ـ كسى كه مال خود را در كارهاى بيهوده مصرف مىكند ـ اگر مثلاً نذر كند چيزى به فقير بدهد صحيح نيست ، و همچنين شخص مفلّس اگر نذر كند كه مثلاً چيزى از اموالى كه از تصرف در آنها منع شده به فقير بدهد ، صحيح نيست .
مسأله 2609 ـ نذر زن بدون اذن قبلى ، يا اجازه بعدى شوهر در آنچه با حقّ استمتاع او منافات دارد ، صحيح نيست ، حتى اگر قبل از ازدواج نذر كرده باشد . و صحت نذر زن در اموالش بدون اجازه شوهر محل اشكال است ، پس بايد رعايت احتياط شود ، مگر در حج و زكات و صدقه و احسان به پدر و مادر و صله ارحام .
مسأله 2610 ـ اگر زن با اجازه شوهر نذر كند ، شوهرش نمىتواند نذر او را بهم بزند ، يا او را از عمل كردن به نذر جلوگيرى نمايد .
مسأله 2611 ـ در نذر فرزند ، اجازه پدر شرط نيست ، ولى اگر پدر يا مادر از عملى كه نذر آن را كرده است منعش كنند ـ اگر نهى آنها از روى شفقت باشد و مخالفت موجب ايذاء آنها باشد ـ نذرش باطل مىشود .
مسأله 2612 ـ انسان كارى را مىتواند نذر كند كه انجام آن مقدور باشد ، بنابراين كسى كه مثلاً نمىتواند پياده كربلا برود ، اگر نذر كند كه پياده برود ، نذر او صحيح نيست ، و اگر در وقت نذر مقدور باشد و بعداً عاجز شود ، نذر باطل مىشود و چيزى بر او نيست بجز در موردى كه نذر روزه كند كه اگر از انجام آن عاجز شد احتياط واجب آن است كه يا بجاى هر روز «750» گرم غذا به فقيرى صدقه بدهد ، يا 5/1 كيلو به كسى بدهد كه بجاى او آن روزه را بگيرد .
مسأله 2613 ـ اگر نذر كند كه كار حرام يا مكروهى را انجام دهد ، يا كار واجب ، يا مستحبى را ترك كند ، نذر او صحيح نيست .
مسأله 2614 ـ اگر نذر كند كه كار مباحى را انجام دهد يا ترك نمايد ، چنانچه بجا آوردن آن و تركش شرعاً از هر جهت مساوى باشد ، نذر او صحيح نيست ، و اگر انجام آن از جهتى شرعاً بهتر باشد و انسان به قصد همان جهت نذر كند ، مثلاً نذر كند غذائى را بخورد كه براى عبادت قوّت بگيرد ، نذر او صحيح است ؛ و نيز اگر ترك آن از جهتى شرعاً بهتر باشد ، و انسان براى همان جهت نذر كند كه آن را ترك نمايد ، مثلاً براى اينكه دود مضر و مانع انجام وظايف شرعى به نحو احسن است نذر كند آن را استعمال نكند ، نذر او صحيح مىباشد ، ولى اگر بعداً ترك استعمال دود براى او ضرر داشته باشد ، نذر او باطل مىشود .
مسأله 2615 ـ اگر نذر كند نماز واجب خود را در جائى بخواند كه بخودى خود ثواب نماز در آنجا زياد نيست ، مثلاً نذر كند نماز را در اطاق بخواند ، چنانچه نماز خواندن در آنجا از جهتى شرعاً بهتر باشد مثلاً بواسطه اينكه خلوت است انسان حضور قلب پيدا مىكند ، اگر نذر او براى آن جهت باشد صحيح است .
مسأله 2616 ـ اگر نذر كند عملى را انجام دهد ، بايد همانطور كه نذر كرده بجا آورد ، پس اگر نذر كند كه روز اول ماه صدقه بدهد ، يا روزه بگيرد ، يا نماز اول ماه بخواند ، چنانچه قبل از آن روز يا بعد از آن بجا آورد كفايت نمىكند . و نيز اگر نذر كند كه وقتى مريض او خوب شد صدقه بدهد ، چنانچه پيش از آنكه خوب شود صدقه را بدهد كافى نيست .
مسأله 2617 ـ اگر نذر كند روزه بگيرد ولى وقت و مقدار آن را معيّن نكند ، چنانچه يك روز روزه بگيرد كافى است ، و اگر نذر كند نماز بخواند و مقدار و خصوصيات آن را معيّن نكند ، اگر يك نماز دو ركعتى بخواند ، يا نماز وتر را بخواند كفايت مىكند ، و اگر نذر كند صدقه بدهد و جنس و مقدار آن را معيّن نكند ، اگر چيزى بدهد كه بگويند صدقه داده ، به نذر عمل كرده است ، و اگر نذر كند كارى براى خدا بجا آورد ، در صورتى كه يك نماز ، يا يك روز روزه بگيرد ، يا چيزى صدقه بدهد ، نذر خود را انجام داده است .
مسأله 2618 ـ اگر نذر كند روز معيّنى را روزه بگيرد ، بايد همان روز را روزه بگيرد ، و در صورتى كه عمداً روزه نگيرد ، بايد گذشته از قضاى آن روز ، كفاره هم بدهد ، ولى در آن روز اختياراً مىتواند مسافرت كند و روزه را نگيرد ، و چنانچه در سفر باشد لازم نيست قصد اقامت كرده و روزه بگيرد ، و در صورتى كه از جهت سفر يا از جهت عذر ديگرى مثل مرض ، يا حيض روزه نگيرد ، لازم است روزه را قضا كند ولى كفاره ندارد .
مسأله 2619 ـ اگر انسان از روى اختيار به نذر خود عمل نكند ، بايد كفاره بدهد .
مسأله 2620 ـ اگر نذر كند كه تا وقت معيّنى عملى را ترك كند ، بعد از گذشتن آن مىتواند آن عمل را بجا آورد ، و اگر پيش از گذشتن آن وقت از روى فراموشى ، يا ناچارى انجام دهد ، چيزى بر او واجب نيست ، ولى باز هم لازم است كه تا آن وقت آن عمل را بجا نياورد ، و چنانچه دوباره پيش از رسيدن آن وقت بدون عذر آن عمل را انجام دهد بايد كفاره بدهد .
مسأله 2621 ـ كسى كه نذر كرده عملى را ترك كند ، و وقتى براى آن معيّن نكرده است ، اگر از روى فراموشى يا ناچارى يا غفلت يا اشتباه ، آن عمل را انجام دهد ، يا كسى او را مجبور كند ، يا جاهل قاصر باشد ، كفاره بر او واجب نيست ولى نذر باقى است ، پس اگر بعد از آن از روى اختيار آن را بجا آورد ، بايد كفاره بدهد .
مسأله 2622 ـ اگر نذر كند كه در هر هفته روز معيّنى مثلاً روز جمعه را روزه بگيرد ، چنانچه يكى از جمعهها عيد فطر يا قربان باشد ، يا در روز جمعه عذر ديگرى مانند سفر يا حيض براى او پيدا شود ، بايد آن روز را روزه نگيرد و قضاى آن را بجا آورد .
مسأله 2623 ـ اگر نذر كند كه مقدار معيّنى صدقه بدهد ، چنانچه پيش از دادن صدقه بميرد ، لازم نيست آن مقدار را از مال او صدقه بدهند ، و بهتر اين است كه بالغين از ورثه آن مقدار را از حصّه خود از طرف ميّت صدقه بدهند .
مسأله 2624 ـ اگر نذر كند كه به فقير معيّنى صدقه بدهد ، نمىتواند آن را به فقير ديگر بدهد ، و اگر آن فقير بميرد ، لازم نيست آن را به ورثه او بدهد .
مسأله 2625 ـ اگر نذر كند كه به زيارت يكى از امامان مثلاً به زيارت حضرت ابى عبداللّه عليهالسلام مشرّف شود ، چنانچه به زيارت امام ديگر برود كافى نيست ، و اگر بواسطه عذرى نتواند آن امام را زيارت كند ، چيزى بر او واجب نيست .
مسأله 2626 ـ كسى كه نذر كرده زيارت برود و غسل زيارت و نماز آن را نذر نكرده ، لازم نيست آنها را بجا آورد .
مسأله 2627 ـ اگر براى حرم يكى از امامان ، يا امامزادگان نذر كند و مصرف معيّنى را در نظر نداشته باشد ، بايد آن را در تعمير و روشنائى و فرش حرم و مانند اينها مصرف كند ، و اگر ممكن نشد يا آن حرم بكلى بى نياز بود ، در راه كمك به زوّار مستمند آن حرم مصرف نمايد .
مسأله 2628 ـ اگر براى پيامبر صلىاللهعليهوآله يا يكى از ائمه عليهمالسلام يا يكى از امامزادگان يا علماى پيشين و مانند آنها چيزى را نذر كند ، چنانچه مصرف معيّنى را قصد كرده است بايد به همان مصرف برساند ، و اگر مصرف معيّنى را قصد نكرده است بايد به مصرفى برساند كه نسبتى به آن حضرت داشته باشد ، مثلاً بر زوّار فقير او صرف نمايد و يا به مصارف حرم او برساند ، و يا در امرى كه موجب اعلاى نام اوست صرف كند .
مسأله 2629 ـ گوسفندى را كه براى صدقه ، يا براى يكى از امامان نذر كردهاند ، اگر پيش از آنكه به مصرف نذر برسد شير بدهد يا بچه بياورد ، مال كسى است كه آن را نذر كرده مگر آنكه قصدش اعم باشد ، ولى پشم گوسفند و مقدارى كه چاق مىشود جزء نذر است .
مسأله 2630 ـ هرگاه نذر كند كه اگر مريض او خوب شود يا مسافر او بيايد ، عملى را انجام دهد ، چنانچه معلوم شود كه پيش از نذر كردن مريض خوب شده ، يا مسافر آمده است ، عمل كردن به نذر لازم نيست .
مسأله 2631 ـ اگر پدر يا مادر نذر كند كه دختر خود را به سيد ، يا كس ديگرى شوهر دهد ، نذر آنان نسبت به دختر اعتبار ندارد و تكليفى بر او ثابت نمىكند .
مسأله 2632 ـ هرگاه با خدا عهد كند كه اگر به حاجت شرعى خود برسد كارى را انجام دهد ، بعد از آنكه حاجتش برآورده شد ، بايد آن كار را انجام دهد ، و نيز اگر بدون آنكه حاجتى را ذكر كند ، عهد كند كه كارى را انجام دهد ، آن عمل بر او واجب مىشود .
مسأله 2633 ـ در عهد هم مثل نذر بايد صيغه خوانده شود ، مثلاً بگويد با خدا عهد كردم چنين كنم ، و لازم نيست كارى را كه عهد مىكند انجام دهد شرعاً بهتر باشد ، بلكه كافى است شرعاً از آن نهى نشده باشد ، و در نظر عقلا رجحان داشته باشد ، يا براى آن شخص مصلحتى در بر داشته باشد ، و اگر بعد از عهد طورى شد كه آن عمل مصلحتى نداشت يا شرعاً مرجوح شد ، هر چند مكروه شده باشد لازم نيست به آن عمل كند .
مسأله 2634 ـ اگر به عهد خود عمل نكند ، گناه كرده است و بايد كفاره بدهد ، يعنى : شصت فقير را سير كند ، يا دو ماه پى در پى روزه بگيرد ، يا يك بنده آزاد كند .
