موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
مسأله 2294 ـ اگر انسان مالى را به كسى بدهد و بگويد نزد تو امانت باشد ، و او هم قبول كند ، يا بدون اينكه حرفى بزند به صاحب مال بفهماند كه مال را براى نگهدارى به او مىدهد ، و او هم به نحوى كه معلوم باشد ملتزم به نگهدارى آن شده است بپذيرد ، بايد به احكام وديعه و امانت دارى كه بعداً گفته مىشود ، عمل نمايد .
مسأله 2295 ـ امانت دار ، و كسى كه مال را امانت مىگذارد بايد هر دو بالغ ، و عاقل باشند ، و كسى آنها را مجبور نكرده باشد ، پس اگر انسان مالى را پيش ديوانه ، يا بچه امانت بگذارد ، يا ديوانه ، يا بچه مالى را پيش كسى امانت بگذارند ، صحيح نيست ، ولى جايز است بچه مميز مال ديگرى را با اجازه او نزد كسى امانت بگذارد ، و همچنين بايد كسى كه امانت مىگذارد سفيه ، يا مفلّس نباشد ، ولى اگر مفلّس مالى را كه امانت گذاشته از جمله اموالى نباشد كه از تصرف در آنها منع شده است ، اشكال ندارد . و نيز بايد امانت دار سفيه يا مفلّس نباشد ، در صورتى كه حفظ و نگهدارى امانت مستلزم تصرفى در مال خودش باشد كه موجب انتقال مال از ملكيت او باشد ، يا موجب از بين رفتن مال باشد .
مسأله 2296 ـ اگر از بچهاى چيزى را بدون اذن صاحبش بطور امانت قبول كند ، بايد آن را به صاحبش بدهد ، و اگر آن چيز مال خود بچه است ، لازم است آن مال را به ولىّ او برساند ، و چنانچه پيش از رساندن مال به آنان تلف شود ، بايد عوض آن را بدهد ، ولى اگر مال در معرض تلف باشد و گرفتن مال از بچه براى حفظ و رساندن آن به ولىّ باشد ، اگر در نگهدارى ، يا رساندن آن كوتاهى نكند ، و تصرف غير مجاز نيز نكند ، ضامن نيست ، و همچنين اگر امانت گذار ديوانه باشد .
مسأله 2297 ـ كسى كه نمىتواند امانت را نگهدارى نمايد ، در صورتى كه امانت گذار ملتفت حال او نباشد ، بايد قبول نكند ، و اگر قبول كرد و تلف شد ، ضامن است.
مسأله 2298 ـ اگر انسان به صاحب مال بفهماند كه حاضر به نگهدارى مال او نيست و مال را از او نگيرد ، ولى او مال را بگذارد و برود و آن مال تلف شود ، امانت دار ضامن نيست ، ولى احتياط مستحب آن است كه اگر ممكن باشد آن را نگهدارى نمايد .
مسأله 2299 ـ كسى كه چيزى را وديعه مىگذارد ، هر وقت بخواهد مىتواند وديعه را بهم بزند ، و همچنين امانت دار هر وقت بخواهد مىتواند وديعه را بهم بزند .
مسأله 2300 ـ اگر انسان از نگهدارى امانت منصرف شود ، و وديعه را بهم بزند ، بايد هر چه زودتر مال را به صاحب آن ، يا وكيل ، يا ولىّ صاحبش برساند ، يا به آنان خبر دهد كه به نگهدارى حاضر نيست ، و اگر بدون عذر مال را به آنان نرساند و خبر هم ندهد ، چنانچه مال تلف شود ، بايد عوض آن را بدهد .
مسأله 2301 ـ كسى كه امانت را قبول مىكند اگر براى آن ، جاى مناسبى ندارد ،بايد جاى مناسب تهيه نمايد ، و طورى آن را نگهدارى كند كه گفته نشود در نگهدارى آن كوتاهى نموده است ، و اگر در اين امر كوتاهى كند و تلف شود ، بايد عوض آن را بدهد .
مسأله 2302 ـ كسى كه امانت را قبول مىكند ، اگر در نگهدارى آن كوتاهى نكند و تعدّى ـ يعنى تصرف غير مجاز ـ هم ننمايد و اتفاقاً آن مال تلف شود ، ضامن نيست ، ولى اگر در نگهدارى آن كوتاهى كند ، مثلاً آن را در جائى بگذارد كه مأمون از آن نباشد كه ظالمى بفهمد و آن را ببرد ، يا تعدّى كند مثلاً لباس را بپوشد ، يا حيوان را سوار شود ، چنانچه تلف شود بايد عوض آن را به صاحبش بدهد .
مسأله 2303 ـ اگر صاحب مال براى نگهدارى مال خود جائى را معيّن كند و به كسى كه امانت را قبول كرده است بگويد : كه بايد مال را در اينجا حفظ كنى هر چند احتمال بدهى كه از بين برود ، نمىتواند آن را به جاى ديگر ببرد ، و اگر به جائى ديگر ببرد و تلف شود ، ضامن است ، مگر اينكه يقين داشته باشد مال در آنجا تلف مىشود ، كه جايز است در اين صورت آن را به جاى امنى منتقل سازد .
مسأله 2304 ـ اگر صاحب مال براى نگهدارى مال خود جائى را معيّن كند ، ولى از گفته او چنين فهميده شود كه آن محل در نظر او خصوصيتى ندارد ، امانت دار مىتواند آن را به جاى ديگرى كه مال در آنجا محفوظ تر ، يا مثل محل اولى است ببرد ، و چنانچه مال در آنجا تلف شود ، ضامن نيست .
مسأله 2305 ـ اگر صاحب مال براى هميشه ديوانه ، يا بيهوش شود ، وديعه باطل مىشود و امانت دار بايد فوراً امانت را به ولىّ او برساند ، يا او را از امانت آگاه سازد ، در غير اين صورت اگر مال تلف شود بايد عوض آن را بدهد ، و اگر ديوانگى ، يا بيهوشى صاحب مال گاه گاهى است احتياط واجب اين است كه همين كار را بكند .
مسأله 2306 ـ اگر صاحب مال بميرد ، وديعه باطل مىشود ، پس اگر مال متعلق حق ديگرى نباشد و به وارث او منتقل شود ، بايد امانت دار مال را به وارث او برساند ، يا به وارث خبر دهد ، در غير اين صورت اگر مال تلف شود ، ضامن است ، ولى اگر براى تحقيق از ورثه و انحصار آنها مال را نگه دارد و تلف شود ، ضامن نيست .
مسأله 2307 ـ اگر صاحب مال بميرد و مال به ورثه او منتقل شود ، امانت دار بايد مال را به همه ورثه ، يا وكيل همه آنها بدهد ، پس اگر بدون اجازه ديگران تمام مال را به يكى از ورثه بدهد ، ضامن سهم ديگران است .
مسأله 2308 ـ اگر امانت دار بميرد ، يا براى هميشه ديوانه ، يا بيهوش شود ، وديعه باطل مىشود و وارث يا ولىّ او بايد هر چه زودتر به صاحب مال اطلاع دهند ، يا امانت را به او برسانند ، و اگر ديوانگى يا بيهوشى او گاهگاهى است ـ بنابر احتياط واجب ـ همين كار را بكنند .
مسأله 2309 ـ اگر امانت دار نشانههاى مرگ را در خود ببيند ، چنانچه ممكن است بايد ـ بنابر احتياط واجب ـ امانت را به صاحب آن يا ولىّ ، يا وكيل او برساند ، و يا به او خبر دهد ، و اگر ممكن نيست بايد بطورى عمل كند كه اطمينان پيدا كند كه مال پس از وفات او به صاحبش خواهد رسيد ، مثلاً وصيت كند و شاهد بگيرد ، و به وصىّ و شاهد اسم صاحب مال و جنس و خصوصيات مال و محل آن را بگويد .
مسأله 2310 ـ اگر براى امانت دار سفرى پيش آمد ، مىتواند امانت را نزد اهل و عيال خود نگه دارد ، مگر اينكه محافظت بر آن متوقف بر بودن خودش باشد كه در اين صورت يا بايد بماند ، يا آن را به صاحبش ، يا ولىّ ، يا وكيل او تحويل دهد ، يا او را آگاه سازد .
