موضوع: کتب استفتائی
احكام قَسَم خوردن
(مسئله ) اگر كسى قسم بخورد كه كارى را انجام دهد يا ترك كند و مثلا قسم بخورد كه روزه بگيرد يا دخانيات استعمال نكند، چنانچه عمدآ مخالفت كند، بايد كفّاره بدهد، يعنى يك بنده آزاد كند يا ده فقير را سير كند يا آنان را بپوشاند، و اگر اينها را نتواند انجام دهد، بايد سه روز، روزه بگيرد و بنا بر احتياط واجب پى در پى باشد.
(مسئله ) قسم چند شرط دارد :
1. كسى كه قسم مى‌خورد، بايد بالغ و عاقل باشد و اگر مى‌خواهد نسبت به مال خودش قسم بخورد، بايد در حال بالغ شدن، سفيه نباشد و از روى قصد و اختيار قسم بخورد. پس قسم خوردن بچه و ديوانه و مست و كسى كه مجبورش كرده‌اند، درست نيست؛ همچنين است اگر در حال عصبانى بودن، بدون قصد، قسم بخورد؛
2. كارى را كه قسم مى‌خورد انجام دهد، بايد حرام و مكروه نباشد، و كارى را كه قسم مى‌خورد ترك كند، بايد واجب و مستحب نباشد، و اگر قسم بخورد كه كار مباحى را به جا آورد، بايد ترك آن در نظر مردم، بهتر از انجام دادنش نباشد، و نيز اگر قسم بخورد كار مباحى را ترك كند، بايد انجام دادن آن در نظر مردم بهتر از تركش نباشد؛
3. به يكى از اسامى خداوند عالم قسم بخورد كه به غير ذات مقدس او گفته نمى‌شود؛ مانند «خدا» و «اللّه». همچنين اگر به اسمى قسم بخورد كه به غير خدا هم مى‌گويند، ولى به قدرى به خدا گفته مى‌شود كه هر وقت كسى آن اسم را بگويد، ذات مقدس حق در نظر مى‌آيد، مثل آنكه به خالق و رازق قسم بخورد، صحيح است؛ بلكه اگر به لفظى قسم بخورد كه بدون قرينه، خدا به نظر نمى‌آيد، ولى او قصدِ خدا را كند، مقتضاى احتياط عمل به آن قسم است؛
4. قسم را به زبان بياورد و اگر بنويسد يا در قلبش آن را قصد كند، صحيح نيست؛ ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد، صحيح است؛
5. عمل كردن به قسم براى او ممكن باشد و اگر موقعى كه قسم مى‌خورد، ممكن باشد و بعد تا آخرِ وقتى كه براى قسم معيّن كرده، ناتوان شود يا برايش مشقّت داشته باشد، قسم او از وقتى كه ناتوان شده به هم مى‌خورد.
(مسئله ) اگر قسم فرزند به قصد اذيت كردن پدر و يا مادر باشد، يا شوهر از قسم خوردن زن در امورى كه مانع از حقّ استمتاع شوهر باشد جلوگيرى نمايد، قسم آنان صحيح نيست، مگر در فعل واجب و ترك حرام كه عمل به آن مثل بقيّه قسمها واجب است.
(مسئله ) اگر انسان از روى فراموشى يا ناچارى به قَسم عمل نكند، كفّاره بر او واجب نيست؛ همچنين است اگر مجبورش كنند كه به قسم عمل ننمايد، و قسمى كه آدم وسواسى مى‌خورد، مثل اينكه مى‌گويد: «واللّه الآن مشغول نماز مى‌شوم»، و به واسطه وسواس مشغول نمى‌شود، اگر وسواس او به گونه‌اى باشد كه بى‌اختيار به قسم عمل نكند، كفّاره ندارد.
(مسئله ) كسى كه قسم مى‌خورد، اگر حرف او راست باشد، قسم خوردن او مكروه است و اگر دروغ باشد، حرام و از گناهان بزرگ است؛ ولى اگر براى اينكه خود يا مسلمان ديگرى را از شرّ ظالمى نجات دهد، قسم دروغ بخورد، اشكال ندارد؛ بلكه گاهى واجب مى‌شود و اين نوع قسم خوردن غير از قسمى است كه در مسائل قبل بيان شد.
