موضوع: کتب استفتائی
احكام لُقَطه
(مالى كه انسان آن را پيدا مى‌كند)
(مسئله ) مالى را كه انسان پيدا كرده، اگر نشانه‌اى نداشته باشد كه به واسطه آنْ صاحبش معلوم شود، بايد از طرف صاحبش صدقه بدهد.
(مسئله ) اگر كسى مالى پيدا كند كه نشانه دارد و قيمت آن از 6/12 نخود نقره سكّه‌دار كمتر است، و متعارفاً با ارزش نباشد، چنانچه صاحب آن معلوم باشد و انسان نداند كه راضى است يا نه، نمى‌تواند بدون اجازه او بردارد، و اگر صاحب آن معلوم نباشد، مى‌تواند به قصد اينكه ملك خودش شود، بردارد و در اين صورت اگر از بين برود، نبايد عوض آن را بدهد؛ بلكه اگر قصد ملك شدن هم نكرده و بدون تقصير او از بين برود، دادن عوض بر او واجب نيست.
(مسئله ) هرگاه چيزى كه انسان پيدا كرده؛ نشانه‌اى دارد كه به واسطه آن مى‌تواند صاحبش را پيدا كند، اگرچه صاحب آن كافرى باشد كه در امان مسلمانان است، در صورتى كه قيمت آن چيز به 6/12 نخود نقره سكّه‌دار برسد و متعارفاً با ارزش باشد، بايد اعلان كند، و چنانچه از روزى كه آن را پيدا كرده تا يك هفته هر روز و بعد تا يك سال، هفته‌اى يك مرتبه در محلّ اجتماع مردم اعلان كند، كافى است.
(مسئله ) اگر انسان خودش نخواهد اعلان كند، مى‌تواند به كسى كه اطمينان دارد بگويد از طرف او اعلان نمايد.
(مسئله ) اگر كسى تا يك سال اعلان كند و صاحب مال پيدا نشود، مى‌تواند آن را براى خود بردارد، به قصد اينكه هر وقت صاحبش پيدا شد، عوض آن را به او بدهد، يا براى او نگهدارى كند كه هر وقت پيدا شد، به او بدهد؛ و مى‌تواند از طرف صاحبش صدقه بدهد.
(مسئله ) اگر بعد از يك سال اعلان صاحب مال پيدا نشود و او مال را براى صاحبش نگهدارى كند و از بين برود، چنانچه در نگهدارى آن كوتاهى نكرده و تعدّى (زياده روى) هم ننموده، ضامن نيست؛ ولى اگر از طرف صاحبش صدقه داده باشد يا براى خود برداشته باشد، در هر صورت ضامن است.
(مسئله ) كسى كه مالى را پيدا كرده، اگر عمدآ به دستورى كه بيان شد اعلان نكند، گذشته از اينكه معصيت كرده، باز هم واجب است اعلان كند.
(مسئله ) مالى را كه بچه نابالغ پيدا مى‌كند، بايد ولىّ او اعلان نمايد.
(مسئله ) اگر انسان در بين سالى كه اعلان مى‌كند از پيدا شدن صاحب مال نا اميد شود، احتياط واجب آن است كه آن را صدقه بدهد، و يا براى صاحبش نگهدارى نمايد.
(مسئله ) اگر در بين سالى كه اعلان مى‌كند مال از بين برود، چنانچه در نگهدارى آن كوتاهى يا زياده روى كرده باشد، بايد عوض آن را به صاحبش بدهد، و اگر كوتاهى نكرده و زياده روى هم ننموده، چيزى بر او واجب نيست.
(مسئله ) اگر مالى را كه نشانه دارد و قيمت آن به 6/12 نخود نقره سكّه‌دار مى‌رسد و متعارفاً با ارزش باشد، در جايى پيدا كند كه معلوم است به واسطه اعلان صاحب آن پيدا نمى‌شود، مى‌تواند در روز اول آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد و چنانچه صاحبش پيدا شود و به صدقه دادن راضى نشود بايد عوض آن را به او بدهد و ثواب صدقه‌اى كه داده مال خود اوست.
(مسئله ) اگر چيزى را پيدا كند و به خيال اينكه مال خود اوست بردارد، بعد بفهمد مال خودش نبوده، مى‌تواند مال را به جاى اولش برگرداند، و اگر برنگرداند و آن را نگه‌دارد، بايد تا يك سال اعلان نمايد.
(مسئله ) لازم نيست موقع اعلان، جنس چيزى را كه پيدا كرده بگويد، بلكه همين قدر كه بگويد چيزى پيدا كرده‌ام، كافى است.
(مسئله ) اگر كسى چيزى را پيدا كند و ديگرى بگويد مال من است، در صورتى بايد به او بدهد كه نشانه‌هاى آن را بگويد و يقين پيدا كند كه مال اوست، بلكه اگر ذكر نشانه‌ها فقط موجب گمان مالك بودنش باشد، بايد مال را به او بدهد.
(مسئله ) اگر قيمت چيزى كه پيدا كرده به 6/12 نخود نقره سكّه‌دار برسد، و متعارفاً با ارزش باشد، چنانچه اعلان نكند و در مسجد يا جاى ديگرى كه محلّ اجتماع مردم است، بگذارد و آن چيز از بين برود، يا ديگرى آن را بردارد، كسى كه آن را پيدا كرده، ضامن است.
(مسئله ) هرگاه چيزى پيدا كند كه اگر بماند فاسد مى‌شود، بايد تا مقدارى كه ممكن است آن را نگه دارد بعد قيمت كند و خودش بردارد يا بفروشد و پولش را نگه دارد، و احتياط مستحب آن است كه اگر آن را خودش بر مى‌دارد يا به ديگرى مى‌فروشد در صورت امكان از مجتهد جامع‌الشرائط اجازه بگيرد، و در هر صورت بايد اعلان تا يك سال را ادامه دهد تا اگر صاحب آن پيدا شد، پول را به او تسليم كند و اگر صاحب آن پيدا نشد چيزى بر او نيست.
(مسئله ) اگر چيزى را كه پيدا كرده موقع وضو گرفتن و نماز خواندن همراه او باشد، در صورتى كه قصدش اين باشد كه صاحب آن را پيدا كند، اشكال ندارد.
(مسئله ) اگر كفش كسى را ببرند و كفش ديگرى به جاى آن بگذارند، چنانچه بداند كفشى كه مانده از همان كسى است كه كفش او را برده، مى‌تواند آن را به جاى كفش خودش بردارد، ولى اگر قيمت آن از كفش خودش بيشتر است بايد هر وقت صاحب آن را پيدا كرد تفاوت قيمت را به او بپردازد و چنانچه از پيدا شدن او نااميدشود بايد تفاوت قيمت را از طرف صاحبش صدقه بدهد؛ و اگر احتمال دهد كفشى كه مانده مال ديگرى باشد نه مال كسى كه كفش او را برده است، بايد در غير از تصرفات جزئى مثل پوشيدن و رفتن تا خانه، بر طبق احكام مجهول‌المالك عمل نمايد، يعنى از صاحبش تفحّص كند و چنانچه از پيدا كردن او مأيوس شود از طرف او به فقير صدقه بدهد.
(مسئله ) اگر مالى را كه كمتر از 6/12 نخود نقره سكّه‌دار ارزش دارد پيدا كند و متعارفاً با ارزش نباشد، و از آن صرف نظر نمايد و در مسجد يا جاى ديگر بگذارد، چنانچه كسى آن را بردارد، براى او حلال است.
