موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی صانعی
برخورد با خلافکار
س 23) آيا فقه شيعه، اجازه برخورد با فردي كه يكي از نمادهاي رفتار ديني ـ مانند حجاب را كه از مسلّمات قرآن است رعايت نكرده باشد ـ مي‌دهد؟ آيا در سنّت معصومان(علیهم السلام)، سيره‌‌اي كه بیانگر برخورد با رفتارهاي ديني كه مورد غفلت واقع شود، وجود دارد؟
ج) وظيفه مسلّم مسلمانان در مقابله با ارتكاب معاصي و منكرها ـ كه جنبه حقّ الله دارد و منكرهاي ديگر؛ مثل پایمال کردن اموال مردم و بيت المال و يا خيانت به حقوق جامعه و افراد و... كه جنبه حقّ الناس دارد ـ نهي از منكر است كه وجوبش جاي هيچ گونه بحث و شبهه‌اي ندارد. اسلام آن را واجب کرده تا محرّمات در جامعه ترك شود و خيانت به افراد و حقوق آنها تحقّق پيدا نكند؛ ليكن بحثي بين فقها مطرح است، كه: رفتار و برخوردهاي فيزيكي، يعني سیلی كه موجب جرح نشود، جزو مراتب نهي از منكر است؟ شيخ الطّائفه(قدس سره) در کتاب «نهايه» و بعضي از فقهای ديگر، جزو منكران آن هستند و به نظر اين جانب هم اقوي است ؛ اما بعضی از فقها و محقّقان قایل‌اند كه جزوِ مراتب است؛ يعني در مرتبه چهارم قرار دارد؛ ولي به هر حال، همة قایلان به جواز، آن را مشروط به عدم فساد، هرج و مرج، كريه شدن چهره اسلام و بدبين شدن به اسلام و مسلمانان مي‌دانند. ظاهراً در جامعه بازِ امروز و ارتباطات وسيع، ضرب و برخورد فيزيكي اگر مستلزم همه‌ی آن پیامدها و مفاسد و يا بعضي از آنها نباشد، احتمالش وجود دارد. همین احتمال سبب عدم جواز و حرمت نهي از منكر به مرتبه ايذا، ضرب و هتك افراد است؛ برخورد فيزيكي با منكر به وسيله حكومت و قانون (يعني قانون مصوّب نمايندگان مجلس شوراي اسلامي كه حدود و ثغور و مجريان آن را معيّن نمايد) به فتواي همه‌ی فقها جايز است. نمايندگان محترم قطعاً در تصويب قانون، رعايت همه‌ی جهات و جوانب را مي‌نمايند. بنابراين، همه‌ی آنچه مرقوم شد، غير از برخورد قانوني و مصوّب مجلس شوراي اسلامي است.
وظیفه شوهر نسبت به همسری که نماز نمی‌خواند
س 24) تكليف شوهري كه زنش نماز نمي‌خواند و به تكاليف شرعي اهمّيت نمي‌دهد، چيست؟
ج) وظيفه شوهر مانند ديگران، امر به معروف با رعايت شرايط است. كانون خانوادگي در اسلام، از اهمّيت بالايي برخوردار است. به نظر مي‌رسد بايد به نصيحت، ارشاد و هرچه كه طرف را در ترك واجب، لجوج ننمايد و باعث اختلاف نشود، بسنده کرد.
توهین و آزار زن و شوهر به یکدیگر
س 25) حكم توهين كردن زن به شوهر يا به‌عكس چيست؟
ج) توهين و اذيّت كردن افراد، حرام و غير جايز است. در حكم، فرقي بين زن و شوهر و غير آنها نيست آنها به خصوص، مأمور به خوشرفتاری و خوبي كردن به يكديگر هستند.
س 26) خواهرم با فردي ازدواج كرده كه اوّلاً واجبات خود را انجام نمي‌دهد؛ ثانياً هر آنچه كه به‌دست مي‌آورد، به پاي قمار مي‌گذارد؛ ثالثاً خواهرم را کتک می‌زند! كار به شكايت و دادگاه كشيده و با قيد تعهّد، آزاد شده است. رابعاً ـ به اختلال رواني مبتلاست. با اين توصيفات، خواهرم مي‌تواند از او طلاق بگيرد؟
ج) وظيفه زن در برابر شوهر در ترك واجبات و انجام محرّمات، مانند ديگران، امر به معروف با رعايت شرايط است. كانون خانوادگي در اسلام، از اهمّيت بالايي برخوردار است. به نظر مي‌رسد كه بايد به نصيحت، ارشاد و هر چه طرف را در ترك واجب يا انجام محرّمات، وادار به لجبازي نکند و باعث اختلاف نشود، بسنده کرد. اگر زندگي با چنين مردي براي زن، از جهات مختلفِ زندگي، مشقّت فراوان و حَرَج شديد دارد، مي‌تواند از دادگاه، تقاضاي طلاق کند. حاكم در صورت احراز عُسر و حَرَج بودن زندگي براي زن، مي‌تواند حكم به طلاق بدهد يا شوهر را از باب ولايت بر ممتنع (کسی که از انجام حکم سر باز می‌زند) به طلاق وادار نمايد.
حرمت مال غیر مسلمان
س 27) آيا اموال غيرمسلمانان مانند مسلمانان احترام دارد؟
ج) در احترام مال و جان انسان‌ها، تفاوتي بين مسلمان و غيرمسلمان نمي‌‌باشد. علاوه بر اينکه رعايت قوانين و مقررات هر کشوري براي ساکنان آنجا واجب و لازم است.
س 28) چنانچه از اهل كتاب (مسيحي يا يهودي) مشروبات الكلي يا آلات قمار كشف شود، آيا شرعاً مي‌توان حكم به نابود کردن آنها داد؟
ج) اگر براي استفاده خودشان كه حلال مي‌دانند نگهداري مي‌كنند، از بين بردن آنها جائز نيست، چون با سلطه مردم بر مالشان مخالف مي‌باشد؛ ولي اگر نگهداري، به اين منظور است كه آنها را به مسلمانان بفروشند و مسلمان‌ها را به حرام وادار نمايند و با نهي از منكر دست بردار نيستند، از باب از بين بردن زمينه فساد، به‌حكم قانون و تصويب آن مي‌توان از بين برد.
س 29) آيا اموال كافران که در کشورهای اسلامی زندگی می‌کنند ـ صرف نظر از عناوين ثانوي؛ همانند بدنامي و اتّهام ـ احترام دارد؟
ج) نمی‌توان به جان و مال كفّاري كه در مملكت اسلامي زندگي مي‌كنند و دولت اسلامي به آنها امنیّت داده است، دست درازی و تعرّض کرد.
محافظت از شخصیت‌ها
س 30) اشخاصي كه از جان افراد مملكتي محافظت مي‌كنند (بادي گارد)، مأمورند در صورتي كه گلوله‌اي به جانب شخص مورد نظر شليك شد، خود را در برابر مسير گلوله قرار دهند تا به وي آسيبي نرسد. آيا اين عمل از ديدگاه اسلام بی‌اشكال است؟
ج) دفاع از نفس و جلوگيري از حمله به جان انسان، چه براي شخصي كه مورد حمله قرار گرفته و چه براي ديگران، مشروع است؛ ليكن نسبت به خودش واجب و نسبت به ديگران جايز است، مگر با فرض عدم قدرت فردي كه مورد حمله قرار گرفته و نرسيدن ضرر به دفاع كننده، كه در اين صورت، به حكم حفظ نفس ديگري، بر او واجب است.
