موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی صانعی
خواندن نماز به زبان غير عربي
س 1)اشخاص غير عرب، كه تلفّظ نماز به زبان عربي برايشان دشوار است، آيا مجازند تا زمان يادگيري نماز به زبان عربي، ترجمه آن را به زبان خودشان بخوانند و پس از يادگيري، قضاي قبل را به جا آورند؟
ج) خواندن نماز به غير از زبان عربي، براي هيچ كس جايز نيست و باطل است. در زمان ياد گرفتن بايد هرگونه كه برايش مقدور است، به عربي بخواند و افزون بر اين، تكليفي ندارد.
نماز خواندن دانش‌پژوهان
س 2)به عنوان يك دانش‌آموز بايد شش ساعت درس بخوانم وهنگام ظهر هم فريضه نماز را به جا آورم. همزمان بودن وقت كلاس با وقت نماز، باعث شده كه وقت كلاس، كم و صرف نماز شود. آيا اين عمل براي به جا آوردن نماز، جايز است؟
ج) مرز ميان اسلام و كفر، نماز است. اگر آن هم با وساوس شيطاني ترك شود، چه نشانه‌اي از اسلام در انسان باقي مي‌ماند و چگونه انسان در مقابل اين همه نعمت‌هاي خداوند، خجلت زده و شرمسار نباشد؟! هم درس خواندن و هم خواندن نماز وظيفه ماست. بركت در عمر، موفقيت در درس و غيره، در دست خداست. چه بسا انسان‌هايي كه با وقت كم، استفاده‌ها و آموزش‌هاي علمي داشته‌اند و برعكس چه بسا افرادي كه با وجود وقت زياد، به خاطر عدم تعهد به واجبات، ضرر و زيان ديده‌اند. شهيد مطهري با آن‌كه عمر مباركش كمتر از شصت سال بوده، اين همه بركت داشته است. بنابراين، نماز را بخوانيد و از خدا ياري بجوييد و بدانيد كه نمازِ اوّل وقت، رضوان الله(رضايت خدا)، و نماز آخر وقت، غفران الله (سبب آمرزش) است. آري، اگر راجع به برنامه‌ريزي تهيّه كنندگان، مشكلي داريد، تذكّر دهيد. جواز و عدم جواز كار آنها مربوط به خودشان است.
برخورد با بي‌نماز
س 3)معاشرت با كسي كه نماز را عمداً ترك کرده، نسبت به محرم و نامحرم بي‌تفاوت است، حجاب را كنار گذاشته و امر به معروف هم در او تأثيري ندارد، چه حكمي دارد؟
ج) به هر گونه كه ممكن است، بايد چنين فردي را امر به معروف و نهي از منكر كرد، گرچه با ترك ارتباط.
ترک نماز
س 4)آيا نماز در حال جنگ، غرق شدن، آتش سوزي، نبودن آب و خاك يا ضرر داشتن آن دو، تقيّه، فلج بودن، بسته شدن بر تخت بيمارستان، ناتوان بودن حتّي از اشاره با چشم و... از مسلمان ساقط مي‌شود؟
ج) نماز به هيچ وجه ساقط نمي‌شود و بايد حتي با اشاره چشم، سر و يا به هر شيوه ممكن انجام شود. نماز خواندن به اين گونه، باعث رفع تكليف است، مگر در صورت نبود آب و خاک (وضو و تيمم)، كه بنابر احتياط واجب بايد نماز را هم به صورت ادا و هم به صورت قضا به جا آورد.
نماز مشروب‌خوار
س 5)خوردن چه مقدار از مشروبات الکلي باعث ممنوعيت خواندن نماز مي‌شود و دوران برطرف شدن ممنوعيت چقدر است؟
ج) خواندن نماز در هيچ شرايطي، ممنوع نيست و انسان بايد نماز را در هر حالت بخواند، هر چند خوردن مشروبات الکلي، حتي به يک قطره آن، حرام است.
اوقات نمازهاي پنجگانه
س 6)با توجه به سيره نبوي و توصيه اكيد حضرت علي? به خواندن نمازهاي روزانه در وقت‌هاي اصلي خود، چرا ما شيعيان اين امر را رعايت نمي‌كنيم و خواندن نمازهاي پنجگانه را در سه وقت، خلاصه كرده‌ايم؟
ج) خواندن نمازهاي يوميه در پنج وقت (وقت فضيلت هر كدام) منعي ندارد تا نياز به پاسخ باشد، چنان كه در سه وقت خواندن هم منعي ندارد. نهايت امر اين است که ثواب زيادتر، از دست مي‌رود. پس، سه وقت خواندن منعي ندارد و پنج وقت خواندن هم لزومي ندارد. بايد فكر، سؤال و جواب را صرف مسايل اساسي اسلام کرد و از اين گونه ايرادهاي جزئي نادرست صرف نظر نمود. در سه وقت خواندن، قطع نظر از مشروعيتش، با وضع امروز و كار و فعاليت بشر سازگارتر است و دليلي بر منع در سه وقت خواندن ـ كه از نظر فقه شيعه تجويز شده ـ وجود ندارد.
نماز خواندن در ساعات اداري
س 7)وقت كار بانك‌ها به نحوي است كه در وقت نماز ظهر - بنا به دستور - مجبور به رسيدگي به امور مشتريان هستيم. آيا اين وضعيت به معناي بي احترامي و كوچك شمردن نماز است يا اين كه كار در وقت نماز، بلااشكال مي‌باشد؟
ج) بايد به مقرّرات بانك عمل کرد. وقت كارمند در زمان كار و وظيفه اداري، در اختيار کارفرماست. نمي‌توان اين وقت را براي امر مستحب، صرف نمود.
اختلاف افق
س 8)توقيت كشورهايي همانند مصر، بر اساس فقه شيعه، قابل اطمينان نيست. در خصوص وقت نماز مي‌توان قدري صبر نمود تا وقت داخل شود؛ مانند مغرب كه تقريباً هوا هنوز روشن است و وقت مغرب آنها به شمار مي‌رود. در خصوص ايّامي غير از ماه رمضان كه فضيلت‌هاي خاصّي دارند؛ مانند 27 رجب و يا 25 ذي قعده، يك روز از افق ايران جلوتر و يا عقب‌تر هستند، چگونه بايد عمل كرد؟
ج) وقت مغرب، غروب عرفي است كه خورشيد غروب مي‌كند. در تحقّق مغرب، ذهاب حمره‌ي مشرقيّه (برطرف شدن سرخي طرف مشرق) لازم نيست. امّا نسبت به بقيّه مورد سؤال، تشخيص روزهاي اوّل هر ماه، بايد با يقين، حسب ضوابط شرعي باشد؛ يعني با رؤيت هلال يا ثبوت آن براي انسان و يا گذشتن سي روز از ماه قبلي و يا اطمينان به اوّل ماه و رؤيت هلال، از هر راهي كه باشد. رؤيت هلال در هر مملكت براي مملكت ديگر كه در شب با هم مشترك باشند ـ اگر چه اشتراكشان در همة شب نباشد و مقدار كمي باشد ـ كفايت مي‌كند.
نماز و روزه در مناطق قطبي
س 9)در حال عزيمت به يكي از مناطقي هستم كه شش ماه از سال، شب و شش ماه روز است. وظيفه بنده نسبت به اداي نماز و روزه چيست و اوقات شرعي را بايد چگونه محاسبه كنم؟
ج) در مكان‌هايي كه تقريباً شش ماه شب و شش ماه روز است؛ يعني روز و شبش بر خلاف متعارف است، وجوب روزه ـ علي الأقرب ـ ساقط است، ولي نماز يك روز و يك شب در تمام سال، واجب است. طريق محاسبه اوقات شرعي به اين صورت است كه: وقتي خورشيد به منتها درجه ارتفاعش رسيد، ظهر شرعي است و وقتي كه به منتها درجه انخفاضش رسيد، نيمه شب است. نماز صبح، بعد از سپيده صبح تا پيش از طلوع خورشيد، و نماز مغرب و عشا پس از غروب عرفي بايد خوانده شود؛ نتيجتاً در ظرف يك سال، بيش از پنج نماز واجب نيست. اگر بخواهيد احتياط كنيد، مي‌توانيد شبانه روز را با ساعات متعارف از ايام، محاسبه كنيد؛ يعني هر 24 ساعت را يك شبانه روز قرار داده و نمازهاي پنجگانه را بر حسب متعارف مكان‌هاي ديگر انجام دهيد.
س 10)در برخي از مناطق اين كره خاكي، نواحي جغرافيايي‌اي وجود دارد كه برخي روزهاي سال، شاهد شبي به طول 23 ساعت و سپيده يک ساعته مي‌باشد و پس از 6 ماه، داراي روز 23 ساعته و سپيده يک ساعته مي‌باشد. چگونگي اوقات شرعي را در اين مناطق توضيح دهيد.
ج) وقت نمازها در آن بلاد با بقيه جاهاي ديگر فرقي ندارد؛ چون به هر حال، زوال شمس از نصف النهار، غروب آن، و طلوع فجر صادق در آن بلاد وجود دارد.
س 11)بنا بر جدول اوقات شرعي منتشره از سوي مسجد امام علي(عليه السلام) استكهلم وابسته به مجمع جهاني اهل بيت(عليهم السلام) ، طلوع فجر در اين ايام در اين شهر مشخص نيست و توصيه مسجد آن است كه نماز صبح، نيم ساعت پيش از طلوع آفتاب اقامه شود. از آن‌جا كه غروب آفتاب هم تا ساعت 22:54 و طلوع آفتاب هم تا 3:20 صبح پيش مي‌رود و در نتيجه، نمازهاي مغرب و عشا و صبح، خصوصاً براي تازه مكلفان بسيار مشكل مي‌شود، لطفاً در موارد زير بيان فرماييد:
1 ـ در مورد غروب آفتاب، آيا مي‌شود به شيوه اهل تسنن عمل كرد؟
2 ـ در مورد نماز شب چه زماني افضل است؟ (طبق جدول مذكور، تشخيص نيمه شب هم ميّسر نيست).
3 ـ در حالي كه هوا پس از غروب آفتاب، آن قدر تاريك نمي شود كه سياهي كامل، همه‌جا را فرا بگيرد و طلوع فجر مشخص شود، آيا مي‌توان مانند نماز ظهر و عصر يا مغرب و عشا، دخول به وقت نماز صبح را نيز همزمان با نمازهاي مغرب و عشا دانست؟ آخرين روزي كه طلوع فجر مشخص است، 28 آوريل است كه ساعت 1:10 بامداد است و مي‌شود نماز صبح را در اين زمان اقامه كرد، نيمه شب 23:7، وغروب هم 21:15 است و از 29 آوريل با آن كه روزها بلندتر مي‌شود، وقت نماز صبح دچار مشكل مي‌گردد و شايد بتوان گفت كه گم مي‌شود.
ج) چون معيار غروب و طلوع آفتاب و طلوع فجر و نصف شب هر جايي تابع زمان هر يك در آن محلّ مي‌باشد نه تابع ايران يا عراق يا حجاز و يا ساير جاها، بنابراين، هيچ مشكل شرعي در اوقات شهر محل سکونتتان پديد نمي‌آيد، چون هر زمان كه آفتاب غروب نمود ـ گرچه از ساعت 22:54 هم بگذرد ـ همان وقت، وقت نماز مغرب وعشا است، زيرا مغرب به نظر اين جانب همان غروب آفتاب است. معيار شناختن نيمه شب نيز گذشتن نيمي از شب مي‌باشد، كه از زمان غروب آفتاب تا طلوع آن حساب مي‌شود. حسب آن چه از سؤال استفاده مي‌شود حتي اگر كل شب تقريباً چهار تا پنج ساعت باشد، با گذشت دو ساعت ونيم از غروب آفتاب، نصف شب به‌شمار مي‌رود. وقت نماز صبح طلوع فجر صادق همان محلّ است، هر چند مدت فاصله‌اش با غروب كم باشد. تا يقين به طلوع فجر صادق پيدا نشده، نمي‌توان نماز صبح را خواند. از اين رو تأخير تا نزديكي‌هاي طلوع آفتاب در آن مکان جايز است. خود شما بهتر مي‌توانيد حسب قاعده گفته شده (يعني انطباق طلوع و غروب هر جايي با همان‌جا) پاسخ سؤال‌هاي موردي را دريافت نماييد و مشكلي هم ظاهراً در كار نيست.
قبله‌نما
س 12)نظر جناب عالي در باره استفاده از قبله نما جهت شناختن قبله چيست؟
ج) مانعي ندارد، به شرط آن كه اطمينان‌آور باشد.
نماز در کشتي و هواپيما
س 13)حالت قبله براي نماز در هواپيما و كشتي كه در حالت تغيير وضعيت مي‌باشد، چگونه است؟
ج) تا مي‌تواند قبله را تشخيص دهد ـ گرچه با گمان ـ بايد در حال حركت هواپيما يا كشتي به طرف غير قبله، با سكوت، خود را به طرف قبله بچرخاند. اگر نمي‌داند كدام طرف قبله است، شرطيت قبله ساقط مي‌شود و مي‌تواند همان‌طور نماز بخواند.
نماز در فضا
س 14)فضانوردان مسلماني كه به فضا مي‌روند، با توجه به اين كه هر نود دقيقه يك بار به دور زمين مي‌گردند سمت و وقت نمازشان چگونه است؟
ج) در كلِّ شبانه روز (24 ساعت) بيش از پنج نوبت، نماز واجب نيست؛ امّا بايد مراعات طلوع فجر و زوال ظهر و وقت مغرب و عشا را براي خواندن نمازها بکنند.
س 15)1. حكم نماز و روزه در فضا براي فضانوردان چيست؟ 2. وقت شرعي چگونه تعيين مي‌شود؟
ج1) اگر در مدار زمين درحركت باشند وحركت آنها هماهنگ با حركت زمين باشد ـ كه نتيجتاً دائماً در يك وقت قرار خواهد داشت ـ نماز و روزه آنها واجب نيست. اگر بر فرض محال، كسي براي ترك نماز، خود را در چنين مواردي قرار دهد معصيت‌كار است و قضاي نماز و روزه‌ها به عهده‌اش مي‌باشد،امّا اگر حركت آنها تندتر از حركت زمين باشد، به گونه‌اي كه مثلاً در يك شبانه روز، چندبار به دور زمين بچرخند، نمازهاي پنجگانه را نسبت به شبانه روز زمين به‌جا آورد؛ امّا وقت نمازها را در هر يك از گردش‌ها و مواقع با نماز قرار دهد. بنابراين، نماز صبح را با يكي از طلوع‌ها و نماز ظهر و عصر را در هر يكي از گردش‌ها مواقع با نماز يكي از روزها، و نماز مغرب و عشا را با يكي از شب‌ها به جا آورد.
امّا اگر در كُرات ديگري داخل منظومه شمسي غير از زمين باشد، اوقات شرعي در آن جا، تابع زوال و غروب خورشيد در همان‌جا مي‌باشد. وقت گرفتن روزه، طلوع فجر تا هنگام غروب است.
ج2) از جواب اوّل معلوم است.
عدم تشخيص قبله
س 16)اگر به جايي بروم كه ندانم كجاست و كسي يا علامتي نباشد كه قبله را به من نشان دهد، براي نماز بايد چه كنم و به چه سمتي نماز بخوانم؟
ج) در صورت ندانستن قبله، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، بنا بر احتياط مستحب بايد چهار نماز به چهار سمت (شمال، جنوب، مشرق و مغرب) بخوانيد، اگر چه خواندن نماز به يک جهت، درست است.
س 17)در نيم كره غربي، مناطقي وجود دارد كه به هر سه يا چهار طرف كه بايستيد، قبله است؛ در اين مناطق در چه جهتي بايد اَعمال شرعي را انجام داد؟
ج) بر فرض اين كه فاصله همه جهات به قبله، به يك‌اندازه است، به هر كدام از جهات بايستد كفايت مي‌كند.
پوشاندن موي مصنوعي
س 18)ستر موي مصنوعي خانم‌ها در نماز و غير نماز چه حكمي دارد و آيا پوشاندن آنها واجب است؟ نگاه كردن به آنها چه حکمي دارد؟
ج) نگاه كردن به موي مصنوعي و يا لمس آنها كه از اجزاي بدن زن نيست، مانعي ندارد، چنان كه پوشاندن آنها براي نماز لازم نيست. آنچه از سر و گردن كه با موي مصنوعي پوشانده نشده، بايد پوشانده شود.
س 19)گاهي اوقات، لباس زنان به گونه‌اي است كه سايه‌‌اي از بدن يا مويشان پيداست. آيا چنين حالتي براي نماز اشكال دارد؟
ج) اگر حجاب و ساتر به گونه‌اي باشد كه بدن ديده شود، كافي نيست.
پوشش در نماز
س 20)آيا پوشيدن چادر در نماز، شرط است يا مي‌توان نماز را با مانتو، روسري و مقنعه خواند؟ در اين باره، بين نماز فرادا و جماعت، فرقي هست؟
ج) براي زن نمازگزار، پوشاندن كلّ بدن، غير از صورت و دست‌ها شرط است، ليكن گفته مي‌شود كه امروز چادر، بهترين وسيله پوشش براي بانوان است.
روکش طلا و پلاتين براي مردان
س 21)آيا پوشاندن دندان با طلا اشكال دارد؟ حكم پوشاندن آن با پلاتين چيست؟
ج) استفاده از طلا به عنوان زينت براي مردان حرام است؛ ولي استفاده از پلاتين و نقره در نماز، مانعي ندارد.
س 22)طلا و نقره براي مرد به عنوان زينت چه حكمي دارد؟
ج) نقره، مانعي ندارد، ليكن طلا به عنوان زينت، براي مردها حرام است.
هم‌سلولي غيرمسلمان
س 23)با توجه به اينكه همة هم سلولي‌هاي بنده در زندان كشور غيراسلامي، افراد غير مسلمان‌اند و محيط سلول كوچك و بهره برداري از زمين، لباس و وسايل شخصي پاک براي ما غيرممكن است، نماز ما چه حكمي دارد و تكليف چيست؟
ج) اوّلاً يقين معتبر در نجاست زمين، فرش و لباس كه به نماز آسيب بزند، معمولاً حاصل نمي‌شود. ثانياً نماز در اين‌گونه مكان‌ها هر چند با نجاست باشد، مانعي ندارد و صحيح است؛ ليكن کاهش نجاست اگر مقدور باشد، مطلوب ـ بلكه لازم ـ است؛ بدين معنا كه اگر چند لباس نجس پوشيده باشد و هنگام نماز بتواند تعداد كمتري از آنها را بپوشد، بايد همين كار را انجام دهد.
مکان نمازگزار
س 24)اگر كسي در جايي كه مي‌دانسته نجس است، ولي فراموش كرده، نماز بخواند، آيا نمازش صحيح است؟
ج) نماز خواندن در جاي نجس، اگر آن محل خشك باشد يا رطوبت مُسري نداشته باشد، صحيح است و فقط جاي سجده بايد پاک باشد.
س 25)آيا خواندن نماز در مكاني كه نجس ولي خشك است، جايز است؟
ج) مانعي ندارد، ليكن محلِ سجده، مثل مهر، بايد پاك باشد.
حضور اهل کتاب در مسجد
س 26)آيا حضور اهل كتاب و شركت آنان در مراسمي كه در مساجد برگزار مي‌شود، هتك مقام مسجد محسوب مي‌شود؟
ج) هتك، محسوب نمي‌شود.
س 27)احكام ورود كفار ـ اعم از اهل كتاب و غير اهل كتاب‌ـ به مسجد الحرام و اماكن مقدّسه و ساير مساجد چيست؟
ج) اگر براي مصلحت اسلام و مسلمانان و مملكت‌هاي اسلامي و يا جلب محبت آنان و يا جهات پسنديده ديگر باشد، مانعي ندارد.
پخش اذان از بلندگو
س 28)پخش اذان از بلندگوهاي مسجد در صورت عدم رضايت ساكنان محل (بدون عذر شرعي) اشكال دارد؟
ج) رسيدن صداي اذان در وقت اداي فريضه مانعي ندارد،
بلكه به عنوان حفظ شعائر مذهبي، در بعضي از مواقع، واجب است؛ امّا نبايد به گونه‌اي باشد كه موجب آزار و اذيت ديگران باشد.
سجده و تيمّم
س 29)حكم سجده كردن بر سيمان، موزائيك، كاشي، آهك و گچ پخته و همچنين تيمّم بر آنها چيست؟
ج) سجده كردن بر سيمان، موزائيك، كاشي و همانند آنها كه در اثر تغيير و تحوّل‌هاي زياد، ظاهراً عنوان زمين بر آنها صدق نمي‌كند، درست نيست؛ امّا سجده بر آهك، گچ پخته شده و مانند آنها مثل سجده بر آهك و گچ خام، جايز است. تيمّم بر موارد ذكر شده، حكم سجده بر آنها را دارد.
س 30)سجده بر روي فرش‌هاي مسجدالنبي چه حکمي دارد؟
ج) سجده در مسجدالنبي روي فرش‌هاي مسجد به حكم تقيّه مداراتي، مجزي است. لازم نيست در جايي كه سنگ است، نماز بخوانند و يا حصير و مانند آن همراه خود ببرند؛ هر چند همراه داشتن آن و يا سجده بر سنگ‌ها، اگر به گونه‌اي باشد كه خلاف متعارف بين مسلمانان نباشد و موجب توهين نگردد، مانعي ندارد و جايز است.
دست بسته نماز خواندن
س 31)آيا پس از اتمام سلام نماز، چرخاندن سر به راست و چپ، گفتن الله اكبر، و بالا بردن دست تا مرز گوش لازم است؟ رسول اكرم(صلي الله عليه و آله) دست‌بسته نماز مي‌خواند؟
ج1) هيچ يك از آنها لازم نيست، بلكه گرداندن سر به راست و چپ مستحبّ هم نمي‌باشد.
ج2) پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) همان طور كه به وسيله نزديكان معصوم حضرت و عدّه بسيار ديگري به ما رسيده و روايات فراوان، آن را بيان داشته، با دست باز نماز مي‌خواندند. اصولاً خواندن نماز با دست بسته و گذاشتن دو دست روي سينه، ترويج فرهنگ مجوس، جباران و زمامداران سلطه‌گر است. اسلام تمام مظاهر ستمكاري را از بين مي‌برد.
احکام نماز مسافر
س 32)با توجه به اين كه امروزه نقل و انتقالات و مسافرت‌ها، به‌طور تقريباً سريع انجام مي‌شود، آيا مي‌بايست هنوز نماز، شكسته خوانده شود، چرا؟
ج) سريع يا كند بودن مسافرت‌ها در حد و‌اندازه، فرقي ايجاد نمي‌نمايد و گرنه حدّ معين شده، حد و‌اندازه نمي‌باشد، گرچه امروزه مسافرت‌ها سريع‌تر انجام مي‌گيرد، امّا بايد به كميِ فرصت‌ها و وقت‌ها توجه کرد (إن الحكم الّا لله يقصُّ الحقّ و هو خير الفاصلين? ؛ يعني قانونگذاري از آن خداوند است كه حق را از باطل جدا مي‌كند و بهترين جداكننده است.
س 33)كساني كه هميشه بايد هفته‌اي يك بار يا بيشتر يا كمتر به جايي كه بيش از هشت فرسخ است، مسافرت كنند، مانند دانش‌پژوهان و معلّم و سبزيكار و باغدار و ميوه فروش، كه مسافرت، لازمه شغل آنان است، آيا نسبت به نماز و روزه، مانند كساني‌اند كه سفر، شغل آنهاست و وظيفه‌شان تمام است، يا بايد مثل ديگر مسافران، نماز را شكسته بخوانند و روزه بگيرند؟ بنا برقسمت اوّل، اگر اتّفاقاً ده روز در وطن يا جاي ديگر ماندند، در سفر چندم تكليفشان تمام است؟ اگر راننده براي راه انداختن ماشينش با وسيله ديگر از وطن خود يا از غير وطن براي خريد لوازم به هشت فرسخي برود، تكليفش چيست؟
ج) يكى از معيارهاي تمام بودن نماز و صحّت روزه در سفر، سفر بسيار و كثرت آن است. اين معنا با اين كه انسان بنا داشته باشد براى مدّتي نسبتاً طولاني، حدّاقل پيش از ده روز يك مسافرت كند، محقّق مي‌شود. در اين جهت، فرقي بين سفر شغل و غير شغلي نيست.
س 34)تكليف نماز و روزه تجّاري كه در اكثر ماه‌هاي سال ـ چه در داخل و چه خارج از كشور ـ مشغول تجارت هستند، چيست؟
ج) اگر مسافرت آنها ـ چه شغلي، چه غير شغلي ـ معمولاً پيش از ده روز، صورت مي‌گيرد كثيرالسفر محسوب مي‌شوند.
حکم نماز و روزه با غسل جنابت نکردن
س 35)تکليف فردي كه نمي‌دانسته با عمل استمنا، غسل جنابت بر او واجب مي‌شود، در مورد نماز و روزه چگونه است؟ به مدت دو سال استمنا نموده غسل نكرده و فقط در مواقعي كه محتلم شده، غسل كرده است.
ج) اگر كسي به وسيله استمنا جُنُب شود (مني از او خارج شود) غسل بر او واجب است. چنانچه مدتي در حال جنابت بوده و مسئله را نمي‌دانسته، نمازهايش قضا دارد، چون طهارت، شرط نماز است، ليكن روزه صحيح است، چون عمداً در حال جنابت باقي نمانده، در هر صورت، از زماني كه غسل جنابتي انجام داده، جنابت حاصل از استمنا برطرف گشته و آن غسل از جنابت كفايت مي‌كند.
اقتدا به اهل سنت
س 36)هرگاه براي تحبيب قلوب و وحدت مسلمانان، در نماز جماعت برادران اهل سنّت شركت كنيم كه فاقد جزء يا شرط يا همراه با مانع است ـ با فرض اين كه اضطرار و ضرورتي نيست و مي‌توان در مكان يا زمان ديگر، بدون هيچ اشكالي نماز به طريق شيعه خواند ـ آيا نماز، صحيح است و نيازي به اعاده يا قضا ندارد؟ همچنين در تقيّه در موضوعات؛ مثل وقوف در عرفات در روزي كه قاضي عامّه حكم كرده، با اين كه شك يا يقين به خلاف داريم، آيا وقوف با برادران اهل سنّت، مجزي است؟ آيا شركت در نماز جماعت اهل سنّت، اختصاص به مسجد الحرام و مسجدالنبي دارد يا در مورد مساجد ديگر هم جاري است؟
ج) تقيّه در همه جا موجب اجزا (کفايت) است و دائر مدار تنگي وقت نيست. نماز تقيّه‌اي در وسعت وقت هم صحيح است و فرقي بين جماعت در مسجد الحرام و مسجدالنبي و مساجد ديگر مكّه و مدينه، وجود ندارد. حكم قضات عامّه درباره عرفه و عيد نيز از باب تقيّه، پذيرفته است؛ اگرچه يقين به خلاف هم باشد.
س 37)آيا اقتدا به امام جماعت اهل سنّت در مسجدالحرام و مسجدالنبي جايز است؟
ج) اقامه نماز جماعت در مسجدالحرام و مسجدالنبي به حكم تقيّه مداراتي، مجزي است. بايد سعي شود وحدت مسلمانان و عظمت نماز جماعت حفظ شود، و هنگام برپايي نماز، مؤمنان از مسجد خارج نشوند، تا سبب انگشت نما گشتن آنان و توهين به مذهب گردد.
س 38)در صورت عدم زمينه تقيّه، اقتدا به ائمه جماعت اهل سنّت مجزي است؟
ج) اگر زمينه تقيّه ـ هر چند مداراتي ـ فراهم نباشد، طبيعي است كه اقتدا غير جايز و نماز باطل است.
شنيدن آيه سجده‌دار در نماز
س 39)گاهي امام جماعت اهل سنّت، در نماز، آيه سجده‌دار را مي‌خواند و نمازگزاران در اثناي قرائت، به سجده مي‌روند و برمي‌خيزند. اگر كسي عمداً يا سهواً سجده را ترك كند، نمازش چه حكمي دارد؟ اگر ندانسته به ركوع و سپس به سجده رفت و دوباره به قيام برگشت، تكليف چيست؟
ج) تكليف اوّلي، عمل طبق تقيّه است، امّا با قطع نظر از آن، هرگاه نمازگزار آيه سجده‌دار را شنيد، با اشاره با سر، سجده مي‌نمايد و پس از نماز، سجده درست انجام مي‌دهد، امّا ترك آن مضرّ به نماز نيست و فقط سرپيچي از وظيفه است؛ ليكن اضافه کردن رکوع و يا سجده، مبطل نماز است، چون ركوع و سجده جزء اركان نماز است و كم و زياد كردن آن ـ عمداً و سهواً ـ موجب بطلان مي‌شود.
متصل نبودن صف‌هاي نماز جماعت
س 40)در نماز جماعت مسجدالحرام، اتصال صفوف برقرار نيست، آيا شيعيان بايد اتصال صفوف را مراعات كنند يا همان
مقدار كه آنان نماز را صحيح مي‌دانند، كافي است؛ مخصوصاً كه امكان اتصال نماز بانوان در بعضي مواقع وجود ندارد ؟
ج) اگر نماز را همان طور بخوانند كه آنها صحيح مي‌دانند، كفايت مي‌كند.
شرط امام جمعه
س 41)اقامه نماز جمعه در كشورهاي اسلامي كه امام جمعه از طرف وليّ فقيه منصوب نشده، مجزي است؟
ج) كفايت مي‌نمايد و مجزي است. در زمان غيبت، نصب، شرطيت و موضوعيت ندارد.
