موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی موسوی اردبیلی
فصل سوم:
پاك كنندهها
بعضى از اشياء مىتوانند چيزى را كه نجس شده است پاك نمايند كه به آنها «مُطَهِّرات» مىگويند؛ برخى از آنها بدين قرار است:
الف ـ آب
آب به طور كلى يا «مطلق» است و يا «مضاف»؛ آب مضاف آبى است كه آن را يا از چيزى گرفتهاند مثل آب ميوه، و يا با چيز ديگرى مخلوط نمودهاند مثل آب گلآلود؛ و به بيان ديگر چيزى است كه از حالت آب خالص بودن خارج شده است. و اگر اين گونه نباشد بلكه مردم به آن «آب» بگويند، آن را آب مطلق مىنامند.
با آب مطلق وضو و غسل صحيح بوده، و به وسيله آن مىتوان نجاست را برطرف نمود. امّا آب مضاف چيز نجس را پاك نمىكند، و اگر ذرهاى نجاست به آن برسد گرچه خيلى هم زياد باشد مثلاً به اندازه كُر باشد، باز نجس خواهد شد و وضو و غسل نيز با آن باطل است.
با چهار شرط آب مىتواند چيز نجس را پاك نمايد:
(174)
اول: اين كه آب مطلق باشد نه مضاف. دوم: آب پاك باشد. سوم: هنگام شستن چيز نجس آب مضاف نشود و رنگ يا بو يا مزه نجاست را پيدا ننمايد. چهارم: پس از آب كشيدن چيز نجس عين نجاست در آن باقى نماند.
آب مطلق خود بر پنج قسم است:
1 ـ «آب كر» و آن بنابر احتياط مقدار آبى است كه اگر در ظرفى كه طول و عرض و عمق آن هر يك سه وجب و نيم معمولى است، بريزند، آن ظرف پر شود گرچه اگر طول و عرض و عمق آن سه وجب باشد نيز كافى است.
در صورتى كه يكى از نجاسات مثل خون، ادرار و يا مشروبات الكلى و يا اشيايى كه به واسطه اينها نجس شدهاند مثل ظرف نجس، به آب كر برسد و رنگ يا بو يا مزه آن آب را تغيير ندهد، آب كر نجس نمىشود.
2 ـ «آب جارى» و آن آبى است كه از زمين جوشيده و بر آن جريان داشته باشد، مثل آب چشمه و قنات.
آب جارى اگرچه كمتر از كر باشد چنانچه نجاست به آن برسد تا هنگامى كه بو يا رنگ يا مزه آن به وسيله نجاست تغيير نكند، پاك است.
3 ـ «آب باران» باران در صورتى مىتواند اشياء نجس را پاك نمايد كه به مقدار كم نباشد، بلكه طورى باشد كه مردم بگويند باران مىآيد و به مقدارى باشد كه اگر بر زمين سفت و سختى ببارد، جريان پيدا كند.
4 ـ «آب چاه» آب چاه هم مثل آب چشمه بوده و تا وقتى كه از زمين مىجوشد اگرچه كمتر از مقدار كُر باشد چنانچه نجاستى به آن برسد و بو
(175)
يا رنگ يا مزه آن را تغيير ندهد پاك است.
5 ـ «آب قليل» و آن آبى است كه مقدارش از كُر كمتر باشد و مثل چشمه و قنات از زمين نجوشد. آب قليل به واسطه برخورد با نجاست نجس مىگردد، البته اگر آب قليل را از بالا با فشار به وسيله ظرفى بر روى چيز نجس بريزند فقط مقدارى از آب كه به چيز نجس مىرسد نجس مىشود و هر چه بالاتر از آن باشد و نيز آبهاى داخل ظرف پاك است.
مسأله 1 - اگر آب مضاف نجس با آب كر به گونهاى مخلوط گردد كه ديگر به آن آب مضاف نگويند، بلكه گفته شود كه آبِ مطلق است، پاك مىگردد.
مسأله 2 - آب برخى درياچهها كه با نمك مخلوط شده است و همچنين آبهاى معدنى و آبى كه در آن براى ضد عفونى كردن مادّه كلر ريختهاند، در صورتى كه مقدار مخلوط شده به قدرى زياد نباشد كه آب از حالت مطلق بودن خارج شود، حكم آب مطلق را دارد.
مسأله 3 - آب يا هر چيز ديگرى كه قبلاً پاك بوده و نمىدانيم نجس شده است يا نه، همچنان پاك است؛ و آبى كه قبلاً مطلق بوده و با افزودن چيزى به آن شك مىكنيم، آيا مضاف گرديده است يا نه، حكم آب مطلق را دارد.
مسأله 4 - آب يا هر چيز ديگرى كه قبلاً نجس بوده و نمىدانيم پاك شده است يا نه همچنان نجس است و آبى كه قبلاً مضاف بوده است و به واسطه به وجود آمدن تغييرى در آن شك مىكنيم كه آيا مطلق گرديده است يا خير، حكم آب مضاف را دارد.
(176)
ب ـ زمين
با ماليدن پا يا راه رفتن بر روى زمين كف پا يا ته كفش نجس با شرايط زير پاك مىشود:
1 ـ زمين پاك و خشك باشد.
2 ـ كف پا يا ته كفش به سبب برخورد با زمين نجس شده باشد؛ پس اگر مثلاً از پاى انسان خونى بر ته كفش ريخت، با راه رفتن پاك نمىگردد.
3 ـ به واسطه راه رفتن يا ماليدن پا به زمين عين نجاستى كه به كف پا يا ته كفش رسيده برطرف شود.
4 ـ زمينى كه روى آن راه مىروند خاك و سنگ و آجر و سبزه و آسفالت و مانند آن باشد.
پرسش: آيا با راه رفتن روى فرش يا حصير، كف پا يا ته كفش نجس پاك مىگردد؟
پاسخ: خير، پاك نمىگردد.
پرسش: آيا اگر با ماليدن كفش يا پا بر روى زمين نجاست آن برطرف شد، به راه رفتن هم نياز است؟
پاسخ: بهتر است حداقل پانزده قدم برداشته شود، هرچند با كمتر از اين مقدار يا با ماليدن پا به زمين نجاست آن برطرف شود.
پرسش: آيا بايد ته كفش يا كف پا هنگام راه رفتن تر باشد؟
پاسخ: خير.
پرسش: كف پاى مصنوعى، ته عصا، چرخ اتومبيل يا موتورسيكلت اگر نجس شود آيا همين حكم را دارد؟
(177)
پاسخ: بله، به وسيله راه رفتن و حركت كردن پاك مىشود.
ج ـ آفتاب
آفتاب مىتواند زمين و ساختمان و اجزاى آن مثل در و پنجره و حتى ميخهايى را كه جزو ساختمان به حساب مىآيند در صورتى كه نجس شده باشند با شرايطى پاك نمايد، برخى از اين شرايط بدين قرارند:
1 ـ چيز نجس به گونهاى تر باشد كه اگر چيز ديگرى با آن بر خورد نمود تر شود و در صورتى كه چيز نجس خشك باشد بايد آن را تر نمود.
2 ـ پيش از تابش آفتاب عين نجس مثل خون و مدفوع از آن برطرف شود.
3 ـ چيزى مانع تابش مستقيم آفتاب بر شىء نجس نباشد؛ مثلاً اگر بين نور خورشيد و چيز نجس پردهاى قرار گيرد، آن شىء پاك نمىشود.
4 ـ آفتاب بهتنهايى آن شىء را خشك نمايد؛ پس اگر آفتاب همراه با باد شديد آن را خشك نمايد پاك نمىگردد.
پرسش: آيا گياه، درخت و ميوه بر آن نيز در صورتى كه نجس و تر باشد با تابش آفتاب پاك مىشود؟
پاسخ: بله.
د ـ استحاله
اگر جنس چيز نجس به طور كلى عوض گردد و به جنس ديگرى تبديل شود، جنس دوم پاك خواهد بود؛ مثل اين كه چوب نجس سوخته و تبديل
(178)
به خاكستر گردد، يا سگ در نمك زار فرو رفته و به نمك تبديل شود، و يا شراب تبديل به سركه گردد. و در صورتى كه جنس چيز نجس كاملاً عوض نشود پاك نمىگردد؛ مثل اين كه گندم نجس آرد شود و يا تبديل به نان گردد.
پرسش: آيا اگر چوب نجس تبديل به زغال شود پاك مىگردد؟
پاسخ: خير.
ه ـ انتقال
چنانچه خون بدن انسان و هر حيوانى كه خون جهنده دارد به طورى كه اگر رگ او را ببرند خون از آن بيرون مىجهد، به بدن حيوانى مثل پشه كه خون جهنده ندارد انتقال يابد و خون آن حيوان به حساب آيد، در اين صورت ديگر نجس نخواهد بود و پاك مىگردد.
پرسش: خونى كه زالو از بدن انسان مىمكد، آيا پاك خواهد شد؟
پاسخ: خير، چون خون انسان به حساب مىآيد و جزو بدن آن حيوان نمىگردد.
و ـ تبعيت
تبعيت اين است كه چيز نجسى بهواسطه پاك شدن چيز نجس ديگرى پاك گردد؛ مثلاً سركه شدن شراب و پاك شدن آن سبب مىشود كه ظرف آن نيز تا جايى كه شراب به هنگام جوش آمدن به آنجا رسيده، پاك شود.
پرسش: فرزندان نابالغى كه پدر و مادرشان كافر هستند، آيا به دنبال
(179)
اسلام آوردن پدر يا مادرشان در حكم مسلمانان خواهند بود؟
پاسخ: بله، اما تا قبل از اسلام آوردن يكى از پدر يا مادر حكم كافر را خواهند داشت، مگر اين كه خود آنها به حدى رسيده باشند كه اهل فكر بوده و خوبى و بدى را تشخيص دهند و اسلام را اختيار كنند.
--------------------------------------------------------------------------------
1 ـ مستدرك الوسائل،ج1،ص284،حديث4و5.
2 ـ وسائل الشيعه،ج1،ص333-335،حديث1 - 5.
(180)
