موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
احكام خوردنيها و آشاميدنيها
مسأله 2633- هر پرنده‌اى كه مانند شاهين و عقاب و باز چنگال دارد يا بال‌زدنش در هنگام پرواز كمتر از صاف نگه داشتن بالهايش باشد حرام است، همچنين شب پره (يعنى خفّاش) و طاووس و بنا بر احتياط واجب همۀ انواع كلاغ حرام مى‌باشد.
در ديگر پرندگان اگر روشن باشد كه چنگال ندارد و بال زدنش از صاف نگه‌داشتن كمتر نيست حلال است و اگر چنگال‌دار بودن پرنده و كيفيت پروازش معلوم نباشد، چنانچه چينه‌دان يا سنگدان يا خارپشت پا داشته باشد حلال وگرنه حرام مى‌باشد.
مرغ خانگى و كبوتر و گنجشك و پرندگان ديگر راسته سبكبالان (/ راسته گنجشكان) همچون بلبل و سار و چكاوك از پرندگان حلال گوشت مى‌باشند، و احتياط مستحبّ آن است كه از خوردن گوشت پرستو و هدهد خوددارى كنند و كشتن هر نوع پرنده‌اى كه در منزل انسان مأوا گزيده است مكروه است.
مسأله 2634- اگر چيزى را كه روح دارد از حيوان زنده جدا نمايند، مثلًا دنبه يا مقدارى گوشت از گوسفند زنده ببرند، نجس و حرام است.
مسأله 2635- چهارده چيز از اجزاء حيوانات حلال گوشت حرام است:
1- خون. 2- نرى. 3- فرج. 4- بچه‌دان. 5- غدد كه آن را دشول مى‌گويند.
6- تخم كه آن را دنبلان مى‌گويند. 7- چيزى كه در مغز كله است و تقريبا به اندازۀ نصف نخود است. 8- مغز حرام كه در ميان تيرۀ پشت است. 9- پى كه در دو طرف تيرۀ پشت است. 10- زهره‌دان. 11- سپرز (طحال). 12- بول‌دان (مثانه). 13- سياهى چشم.
14- چيزى كه در ميان سم است و به آن ذات الاشاجع مى‌گويند. حرمت برخى از اين چيزها بنا بر احتياط است.
مسأله 2636- بنا بر احتياط مستحبّ از خوردن چيزهايى همچون آب بينى كه طبيعت انسان از آنها متنفّر است اجتناب كنند. آشاميدن بول حيوانات حرام گوشت حرام است، همچنين بول حيوانات حلال گوشت- حتّى شتر- ولى خوردن بول شتر و گاو و گوسفند اگر براى معالجه باشد اشكال ندارد.
مسأله 2637- خوردن خاك حرام است و خوردن تربت حضرت سيّد الشهداء عليه السلام براى استشفاء جايز است و احتياط مستحبّ آن است كه به مقدار اندكى همچون اندازۀ يك نخود اكتفا شود. خوردن گِل داغستان و گِل ارمنى براى معالجه در جايى كه معالجه منحصر به استفاده از خاك و گل باشد جايز است.
مسأله 2638- فرو بردن آب بينى و خلط سينه كه در دهان آمده حرام نيست و نيز فرو بردن غذايى كه در موقع خلال كردن، از لاى دندان بيرون مى‌آيد اشكال ندارد.
مسأله 2639- خوردن چيزى كه موجب مرگ مى‌شود يا براى انسان ضرر مهمّى دارد؛ مثل اين كه به نقص عضو مى‌انجامد، حرام است.
مسأله 2640- خوردن گوشت اسب و قاطر و الاغ مكروه است و اگر كسى با آنها وطى كند؛ يعنى با آنها نزديكى نمايد، حرام نمى‌شوند، ولى بايد آنها را از شهر بيرون ببرند و در جاى ديگرى كه وضعيت اين حيوان را نمى‌دانند بفروشند؛ با عمل زشت وطى، حيوان از ملك مالكش خارج نمى‌شود، بلكه نزديكى‌كننده كه مالك حيوان نيست بايد هر مقدار كه در اثر بيرون بردن و فروختن اين حيوان به مالك ضرر زده است جبران نمايد.
و اگر با حيوان حلال‌گوشتى كه خوردن گوشت و آشاميدن شير آنها مرسوم است مانند گاو و گوسفند و شتر نزديكى كنند بول و سرگين آنها نجس مى‌شود و خوردن گوشت و آشاميدن شير آنها هم حرام است، همچنين بچۀ آنها كه در هنگام نزديكى در شكم حيوان بوده يا پس از آن توليد شود، و بايد آن حيوان را بكشند و سپس آن را بسوزانند و كسى كه با آن وطى كرده و مالكش نيست، بايد پول آن را به صاحبش بدهد، و اگر گوسفند وطى شده در يك گله مشتبه گردد، بايد به وسيلۀ قرعه آن را معيّن كرده كارهايى را كه گفته شد دربارۀ آن اجرا كرد.
مسأله 2641- گوسفند شيرخوار- و بنابر احتياط واجب گوساله و بچه‌هاى ديگر حيوانات حلال‌گوشت- اگر از خوك به مقدارى شير بخورند كه گوشت در بدنشان روييده و استخوانشان از آن سخت شده باشد، خود و نسلشان حرام مى‌شوند و در صورتى كه مقدار شيرخوردن كمتر از آن باشد لازم است استبراء شوند تا حلال گردند. و استبراء اين است كه هفت روز از پستان گوسفند- يا حيوان حلال‌گوشت ديگر- شير بخورند و اگر حاجت به شير ندارند هفت روز غذاى پاك ديگر بخورند.
مسأله 2642- آشاميدن شراب حرام و در بعضى از اخبار بزرگترين گناه شمرده شده است و اگر كسى حرمت آن را انكار ورزد، چنانچه شبهه‌اى در حقّ وى نباشد شرعاً كافر به شمار مى‌آيد مگر شهادتين را بر زبان جارى ساخته و بدانيم كه به خدا و پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله ايمان قلبى دارد (چنانچه در مسأله 107 و مسأله 2456 گذشت)، از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت شده است: شراب ريشۀ بدى‌ها و منشأ گناهان است و كسى كه شراب مى‌خورد عقل خود را از دست مى‌دهد و در آن موقع خدا را نمى‌شناسد و از هيچ گناهى باك ندارد و احترام هيچ كس را نگه نمى‌دارد و حقّ خويشان نزديك را رعايت نمى‌كند و از زشتيهاى آشكار رو نمى‌گرداند، و هر كس جرعه‌اى از شراب بنوشد تا چهل روز نمازش قبول نمى‌شود، كسى كه به خوردن شراب عادت كرده كه هر گاه آن را به دست آورد مى‌نوشد، همچون بت‌پرست به نزد خداوند مى‌رود، شراب‌خوار در روز قيامت رويش سياه است و زبان از دهانش بيرون مى‌آيد و آب دهان او به سينه‌اش مى‌رسد و فرياد تشنگى او بلند است.
مسأله 2643- سر سفره‌اى كه در آن شراب خورده مى‌شود نبايد نشست و خوردن از غذاى آن سفره نيز حرام است، بلكه به احتياط واجب از سفره‌اى كه پيشتر در آن شراب خورده شده است نبايد غذا خورد.
مسأله 2644- بر هر مسلمان واجب است مسلمان ديگرى را كه نزديك است از گرسنگى يا تشنگى بميرد آب و غذا داده و او را از مرگ نجات دهد.
آداب غذا خوردن
مسأله 2645- آداب غذا خوردن چند چيز است:
اوّل: هر دو دست را پيش از غذا بشويد.
دوم: بعد از غذا دست خود را بشويد و با دستمال خشك كند.
سوم: ميزبان پيش از همه شروع به غذا خوردن كند و بعد از همه دست بكشد و پيش از غذا اوّل ميزبان دست خود را بشويد، بعد كسى كه طرف راست او نشسته و همين‌طور تا برسد به كسى كه طرف چپ او نشسته و بعد از غذا اوّل كسى كه طرف چپ ميزبان نشسته دست خود را بشويد و همين طور تا به ميزبان برسد.
چهارم: در اوّل غذا بسم اللّٰه بگويد و اگر سر يك سفره چند جور غذا باشد، در وقت خوردن هر كدام آنها گفتن بسم اللّٰه مستحبّ است.
پنجم: اگر چند نفر سر يك سفره نشسته‌اند هركس از غذاى جلوى خودش بخورد.
ششم: لقمه را كوچك بردارد.
هفتم: سر سفره زياد بنشيند و غذا خوردن را طول بدهد.
هشتم: غذا را خوب بجود.
نهم: بعد از غذا خداوند عالم را حمد كند.
دهم: انگشتها را بليسد.
يازدهم: بعد از غذا خلال نمايد ولى با چوب انار و چوب ريحان و نى و برگ درخت خرما خلال نكند.
دوازدهم: آنچه بيرون سفره مى‌ريزد جمع كند و بخورد، ولى اگر در بيابان غذا مى‌خورد، مستحبّ است آنچه مى‌ريزد، براى پرندگان و حيوانات بگذارد.
سيزدهم: در اوّل روز و اوّل شب غذا بخورد و در بين روز و در بين شب غذا نخورد.
چهاردهم: بعد از خوردن غذا به پشت بخوابد و پاى راست را روى پاى چپ بيندازد.
پانزدهم: در اوّل غذا و آخر آن نمك بخورد.
شانزدهم: ميوه را پيش از خوردن با آب بشويد.
چيزهايى كه در غذا خوردن مذموم است
مسأله 2646- چند چيز در غذا خوردن مذموم است:
اوّل: در حال سيرى غذا خوردن.
دوم: پر خوردن و در حديثى وارد شده كه خداوند عالم بيشتر از هر چيز از شكم پر بدش مى‌آيد.
سوم: نگاه‌كردن به صورت ديگران در موقع غذا خوردن.
چهارم: خوردن غذاى داغ.
پنجم: فوت كردن چيزى كه مى‌خورد يا مى‌آشامد.
ششم: بعد از گذاشتن نان در سفره، منتظر چيز ديگر شدن.
هفتم: خوردن با دست چپ مگر در مورد انگور و انار كه با دست چپ خوردن آنها مذموم نيست.
هشتم: غذا خوردن با دو انگشت.
نهم: پاره كردن نان با كارد.
دهم: گذاشتن نان زير ظرف غذا.
يازدهم: پاك كردن گوشتى كه به استخوان چسبيده به طورى كه چيزى در آن نماند.
دوازدهم: بى‌پوست خوردن ميوه‌هايى كه با پوست خورده مى‌شود.
سيزدهم: دور انداختن ميوه پيش از آن كه كاملًا آن را بخورد، البتّه اگر مقدار قابل توجّهى از ميوه باقى مانده باشد اسراف است و حرام.
آداب آشاميدن
مسأله 2647- آداب آشاميدن چند چيز است:
اوّل: آب را به طور مكيدن بياشامد.
دوم: در روز ايستاده آب بخورد.
سوم: پيش از آشاميدن آب «بِسْمِ اللّٰه» و بعد از آن «الْحَمْدُ للّٰه» بگويد.
چهارم: به سه نفس آب بياشامد.
پنجم: از روى ميل آب بياشامد.
ششم: بعد از آشاميدن آب حضرت ابا عبد اللّٰه عليه السلام و اهل بيت ايشان را ياد كند و قاتلان آن حضرت را لعنت نمايد.
چيزهايى كه در آشاميدن مذموم است
مسأله 2648- زياد آشاميدن آب و آشاميدن آن بعد از غذاى چرب و در شب به حال ايستاده آب آشاميدن مذموم است و نيز آشاميدن آب با دست چپ و همچنين از جاى شكسته كوزه و دستۀ آن مذموم مى‌باشد.
