موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
نماز آيات
مسأله 1500- نماز آيات- كه دستور آن بعداً گفته خواهد شد- به واسطۀ چهار چيز واجب مى‌شود:
اول: گرفتن خورشيد.
دوم: گرفتن ماه؛ اگر چه مقدار كمى از آنها گرفته شود و كسى هم از آن نترسد.
سوم: زلزله؛ اگر چه كسى هم نترسد.
چهارم: رعد و برق و بادهاى سياه و سرخ و مانند اينها، در صورتى كه بيشتر مردم بترسند.
مسأله 1501- اگر از چيزهايى كه نماز آيات براى آنها واجب است بيشتر از يكى اتفاق بيفتد، انسان بايد براى هر يك از آنها، يك نماز آيات بخواند؛ مثلًا اگر خورشيد بگيرد و زلزله هم بشود، بايد دو نماز آيات بخواند.
مسأله 1502- كسى كه چند نماز آيات بر او واجب است، اگر آن نمازهاى آيات احكام يكسان داشته باشند،- مانند: قضاى نمازهايى كه براى خورشيد گرفتگى‌هاى متعدد خوانده مى‌شود- لازم نيست كه در نيّت معيّن كند كه براى كدام يك نماز مى‌خواند و اگر نمازهايى بر عهدۀ كسى باشد كه احكام متفاوتى داشته باشد؛ مثلًا يكى قضاى خورشيدگرفتگى باشد كه لازم نيست فوراً بجا آورده شود، و يكى براى زلزله است كه فوريت دارد؛ يا يكى ادا و ديگرى قضا باشد، بايد موقع نيت معيّن كند كه نماز آياتى كه مى‌خواند براى كدام يك از آنها است.
مسأله 1503- چيزهايى كه نماز آيات بر آنها واجب مى‌شود در هر جايى اتفاق بيفتد، فقط مردم همانجا بايد نماز آيات بخوانند و بر مردم جاهاى ديگر واجب نيست.
مسأله 1504- وقت اداى نماز آيات در خورشيد يا ماه‌گرفتگى، از وقتى است كه خورشيد يا ماه شروع به گرفتن مى‌كند و تا وقتى كه كاملًا باز شود ادامه دارد، لكن بنابر احتياط مستحب به قدرى به تأخير نيندازد كه شروع به باز شدن كند.
مسأله 1505- اگر خواندن نماز آيات را به قدرى به تأخير بيندازد كه آفتاب يا ماه شروع به باز شدن كند، بنابر احتياط مستحب نيت ادا و قضا ننمايد؛ و بعد از باز شدن تمام آن، نماز آيات قضا مى‌شود.
مسأله 1506- اگر مدت گرفتن خورشيد يا ماه به اندازۀ نماز آيات باشد، بايد نماز آيات را بجا آورد، و تا زمانى كه از گرفتن ماه يا خورشيد به مقدار خواندن يك ركعت وقت باقى است، نماز ادا است و بعد از آن نماز قضا مى‌شود، و اگر مدت گرفتن خورشيد يا ماه كمتر از نماز آيات باشد، بنابر احتياط نماز آيات را بخواند و نيت ادا و قضا ننمايد، هر چند بعد از باز شدن خوانده شود.
مسأله 1507- موقعى كه زلزله و رعد و برق و مانند اينها اتفاق مى‌افتد، مكلف بايد فوراً نماز آيات را بخواند، به نحوى كه در نظر مردم تأخير محسوب نشود و اگر بدون عذر تأخير كرد، معصيت كرده و بايد هر چه زودتر بخواند و بنابر احتياط در وقت خواندن، نيت ادا و قضا نكند.
مسأله 1508- اگر هنگام گرفتن خورشيد يا ماه، گرفتن آنها را نداند و بعد از باز شدن خورشيد يا ماه بفهمد كه تمام آن گرفته بوده، بايد قضاى نماز آيات را بخواند، ولى اگر بفهمد كه مقدارى از آن گرفته بوده قضا بر او واجب نيست. و كسى كه در موقع گرفتن خورشيد يا ماه نماز آيات را عمداً نخوانده باشد، در صورتى كه تمام ماه يا خورشيد گرفته باشد بنابر احتياط واجب بايد براى قضاى نماز آيات غسل كند و نماز بخواند و نماز قضا بدون غسل باطل است.
مسأله 1509- اگر يك يا چند نفر بگويند كه خورشيد يا ماه گرفته است و اعتبار گفتار آنان از نظر شرع ثابت نباشد چنانچه نماز آيات نخواند و بعد از راهى كه شرعاً معتبر است ثابت شود كه گفتار آنها راست بوده در صورتى كه تمام خورشيد يا ماه گرفته باشد، بايد نماز آيات بخواند، بلكه اگر مقدارى از آن هم گرفته باشد، بنابر احتياط خواندن نماز آيات بر او واجب است.
مسأله 1510- انسان از هر راهى اطمينان پيدا كند كه يكى از موجبات نماز آيات به وقوع پيوسته، بايد نماز آيات بخواند، بنابراين اگر انسان از گفتۀ كسانى كه از روى قاعدۀ علمى مى‌گويند فلان وقت خورشيد يا ماه گرفته، يا مى‌گيرد و فلان مقدار طول مى‌كشد، اطمينان پيدا كند، بايد به حرف آنها عمل نمايد.
مسأله 1511- اگر بفهمد نماز آياتى كه خوانده باطل بوده، بايد دوباره بخواند و اگر وقت گذشته، قضا نمايد.
مسأله 1512- اگر در وقت نماز يوميه، نماز آيات هم بر انسان واجب شود، چنانچه براى هر دو نماز وقت دارد و خواندن هيچ يك از آنها فوريت ندارد، هر كدام را اول بخواند، اشكال ندارد و اگر وقت يكى از آن دو تنگ باشد، يا خواندن آن فوريت داشته باشد مانند؛ نماز آيات به جهت زلزله، بايد اول آن را بخواند و اگر وقت هر دو تنگ باشد، بايد اول نماز يوميه را بخواند.
مسأله 1513- اگر در بين نماز يوميه بفهمد كه وقت نماز آيات تنگ است يا نماز آيات فورى بر عهدۀ اوست، چنانچه وقت نماز يوميه تنگ باشد، بايد آن را تمام كند، بعد نماز آيات را بخواند؛ و الّا بايد آن را بشكند، و اول نماز آيات، بعد نماز يوميه را بجا آورد.
مسأله 1514- اگر در بين نماز آيات بفهمد كه وقت نماز يوميه تنگ است، بايد نماز آيات را رها كند و مشغول نماز يوميه شود و بعد از آن كه نماز را تمام كرد، پيش از انجام كارى كه نماز را به هم بزند، بقيه نماز آيات را از همان جا كه رها كرده بخواند.
مسأله 1515- حائض و نفساء، نمى‌توانند نماز آيات بخوانند و اگر در حال حيض يا نفاس زن، خورشيد يا ماه بگيرد، پس اگر هنگام كسوف يا خسوف خبردار شده است، بنابر احتياط واجب، بايد قضا نمايد و اگر خبردار نشد و كسوف يا خسوف كلى بود، بنابر احتياط واجب، قضا دارد والّا قضا واجب نيست. و اگر در حال حيض يا نفاس، زلزله يا رعد و برق و مانند اينها اتفاق بيفتد، بنابر احتياط واجب، بايد بعد از پاك شدن، نماز آيات را بخواند.
دستور نماز آيات
مسأله 1516- نماز آيات دو ركعت است و هر ركعت پنج ركوع دارد و به چند شكل مى‌توان آن را بجا آورد: يكى از شكلهاى آن اين است كه انسان بعد از نيت تكبير بگويد و يك حمد و يك سورۀ تمام بخواند و به ركوع رود و سر از ركوع بردارد، دوباره يك حمد و سوره بخواند، باز به ركوع رود، تا پنج مرتبه و بعد از بلند شدن از ركوع پنجم دو سجده نمايد و برخيزد و ركعت دوم را هم مثل ركعت اول بجا آورد و تشهد بخواند و سلام دهد.
مسأله 1517- شكل ديگر خواندن نماز آيات اين است كه انسان بعد از نيت و تكبير و خواندن حمد، آيه‌هاى يك سوره را پنج قسمت كند و يك آيه يا كمتر يا بيشتر از آن را بخواند و به ركوع رود و سر بردارد و بدون اين كه حمد بخواند، قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به ركوع رود و همين طور تا پيش از ركوع پنجم سوره را تمام نمايد؛ مثلًا به قصد سورۀ توحيد، «بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ» بگويد و به ركوع رود، بعد بايستد و بگويد: «قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ» دوباره به ركوع رود و بعد از ركوع بايستد و بگويد: «اللّٰهُ الصَّمَدُ» باز به ركوع رود و بايستد و بگويد: «لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ» و برود به ركوع، باز هم سر بردارد و بگويد: «وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ» بعد از آن به ركوع پنجم رود و بعد از سربرداشتن، دو سجده كند و ركعت دوم را هم مثل ركعت اول بجا آورد و بعد از سجده دوم تشهد بخواند و نماز را سلام دهد
شكل ديگر نماز آيات آن است كه سوره را به كمتر از پنج قسمت تقسيم كند، لكن هر وقت سوره را تمام كرد، لازم است حمد را بخواند، و سپس تمام يا بعضى از سوره را به شكلى كه اشاره شد، بخواند و سپس به ركوع رود.
مسأله 1518- اگر در يك ركعت از نماز آيات، پنج مرتبه حمد و سوره بخواند و در ركعت ديگر يك حمد بخواند و سوره را پنج قسمت يا كمتر بكند، مانعى ندارد.
مسأله 1519- چيزهايى كه در نماز يوميه واجب يا مستحب است، در نماز آيات هم واجب و مستحب مى‌باشد، ولى در نماز آيات، اذان و اقامه مشروع نيست؛ بلكه اگر با جماعت بخوانند مستحب است سه مرتبه بگويند: «الصّلاة».
مسأله 1520- مستحب است بعد از ركوع پنجم و دهم بگويد: «سَمِعَ اللّٰهُ لِمَنْ حَمِدَهُ» و نيز پيش از هر ركوع و بعد از آن تكبير بگويد؛ ولى بعد از ركوع پنجم و دهم، گفتن تكبير مستحب نيست.
مسأله 1521- مستحب است پيش از ركوع دوم و چهارم و ششم و هشتم و دهم قنوت بخواند و اگر فقط يك قنوت پيش از ركوع دهم بخواند، كافى است.
مسأله 1522- اگر در نماز آيات شك كند كه چند ركعت خوانده و فكرش به جايى نرسد، نماز باطل است.
مسأله 1523- اگر شك كند كه در ركوع آخر ركعت اول است يا ركوع اول ركعت دوم و فكرش به جايى نرسد، نمازش باطل است ولى اگر بداند در كدام ركعت است و در عدد ركوع شك كند؛ مثلًا شك كند كه چهار ركوع كرده يا پنج ركوع، چنانچه شك او پيش از رسيدن به سجده بوده، ركوعى را كه شك دارد بجا آورده يا نه، بايد بجا آورد؛ ولى اگر به سجده رسيده باشد، بايد به شك خود اعتنا نكند.
مسأله 1524- اگر يكى از ركوعهاى نماز آيات عمداً يا اشتباهاً كم يا زياد شود، نماز باطل است.
