موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
مكان نمازگزار
مكان نمازگزار هفت شرط دارد:
شرط اول: بنابر احتياط مستحب مباح باشد.
مسأله 875- نماز خواندن در مكان غصبى حرام است و كسى كه در ملك غصبى نماز مى‌خواند اگر چه روى فرش و تخت و مانند اينها باشد نمازش به احتياط مستحب باطل است، بلكه بنابر احتياط مستحب در زير سقف و خيمۀ غصبى نيز صحيح نيست؛ و چنانچه نماز خواندن در زير خيمۀ غصبى باعث حركت آن گردد، بى‌ترديد حكم نماز در مكان غصبى را دارد.
مسأله 876- نماز خواندن در ملكى كه منفعت آن مال ديگرى است، بدون رضايت كسى كه منفعت ملك مال او مى‌باشد حرام و به احتياط مستحب باطل است، مثلًا در خانۀ اجاره‌اى اگر صاحب خانه يا ديگرى بدون رضايت كسى كه آن خانه را اجاره كرده در آنجا نماز بخواند، به احتياط مستحب نمازش باطل است، و همچنين نماز در ملكى كه به جهت حقّ ديگرى تصرف در آن جايز نيست به احتياط مستحب باطل مى‌باشد؛ مثلًا اگر ميت وصيت كرده باشد كه ثلث مشاع مال او را به مصرفى برسانند، در صورتى كه عمل به وصيت نشده باشد، به احتياط مستحب نمى‌شود در ملك او نماز خواند.
مسأله 877- كسى كه در مكانى نشسته؛ مسجد باشد يا نباشد، اگر ديگرى جاى او را غصب كند و در آن جا نماز بخواند حرام و به احتياط مستحب نمازش باطل است.
مسأله 878- اگر به جهت عذرى در جاى غصبى نماز بخواند نمازش بى‌ترديد صحيح است؛ مثلًا اگر تقصير نكرده باشد و در جايى كه شك دارد غصبى است يا نه، يا از غصبى بودن آن غفلت داشته باشد و يا به اشتباه يا به جهت ندانستن مسأله آنجا را مباح بداند يا غصبى بودن آن را فراموش كند و نماز بخواند و بعد از نماز يادش بيايد، نماز او صحيح است؛ و كسى كه خودش جايى را غصب كرده، اگر فراموش كند و در آن جا نماز بخواند، فراموشى او عذر نيست و نمازش به احتياط مستحب باطل است.
مسأله 879- اگر بداند جايى غصبى است ولى نداند كه در جاى غصبى نماز باطل است و در آن جا نماز بخواند، نمازش به احتياط مستحب باطل مى‌باشد.
مسأله 880- كسى كه ناچار است نماز واجب را سواره بخواند، چنانچه حيوان سوارى يا زين يا نعل آن غصبى باشد نماز او به احتياط مستحب باطل است؛ و همچنين است اگر بخواهد بر آن حيوان نماز مستحبى بخواند.
مسأله 881- كسى كه در ملكى با ديگرى شريك است اگر سهم او جدا نباشد، بدون رضايت شريكش نمى‌تواند در آن ملك تصرفى بكند و نماز بخواند.
مسأله 882- اگر با عين پولى كه خمس آن را نداده ملكى بخرد تا حاكم شرع معامله را اجازه ندهد، تصرف او در آن ملك حرام است و به احتياط مستحب نمازش هم در آن باطل است.
مسأله 883- اگر صاحب ملك به زبان، اجازۀ نماز خواندن بدهد و انسان بداند كه قلباً راضى نيست، نماز خواندن در ملك او جايز نيست و به احتياط مستحب باطل است و اگر شك داشته باشد كه قلباً راضى است نماز او بى‌ترديد صحيح است، همچنين است اگر اجازه نداده و انسان بداند كه قلباً راضى است. و اگر اجازه نداده و انسان شك داشته باشد كه قلباً راضى است يا نه، نماز خواندن در آن ملك حرام و به احتياط مستحب باطل است.
مسأله 884- تصرف در ملك ميتى كه خمس يا زكات بدهكار است حرام و به احتياط مستحب نماز در آن باطل است؛ ولى اگر بدهى او را بدهند يا ضامن شوند كه ادا نمايند به نحوى كه دين از عهدۀ ميت ساقط شود، تصرف و نماز در ملك او بى‌ترديد اشكال ندارد.
مسأله 885- تصرف در ملك ميتى كه به مردم بدهكار است حرام و نماز در آن به احتياط مستحب باطل است؛ ولى اگر ضامن شوند كه قرضهاى او را بپردازند، يا طلبكارها يا كسان ديگرى كه اختيار بدهى‌ها به دست آنها است راضى باشند، تصرف و نماز در ملك او مانعى ندارد.
مسأله 886- اگر ميت قرض نداشته باشد ولى بعضى از ورثۀ او صغير يا ديوانه يا غايب باشند، تصرف در ملك او بدون رضايت ولىّ آنها حرام، و نماز در آن به احتياط مستحب باطل است.
مسأله 887- نماز خواندن در مسافرخانه و حمام و مانند اينها كه براى واردين آماده شده است و اطمينان نوعى، به رضايت مالك مى‌باشد اشكال ندارد؛ ولى در غير اين قبيل جاها، در صورتى مى‌شود نماز خواند كه رضايت مالك معلوم باشد هر چند از لازمۀ حرفش اين معنا فهميده شود؛ مثل اين كه به كسى اجازه دهد در ملك او بنشيند و بخوابد، كه از اينها فهميده مى‌شود به نماز خواندن هم رضايت دارد، و اگر بدون فهميدن رضايت مالك نماز بخواند، به احتياط مستحب نمازش باطل است.
مسأله 888- نماز خواندن در زمين بسيار وسيعى كه براى بيشتر مردم مشكل است موقع نماز از آن جا به جاى ديگر بروند جايز و صحيح است؛ هر چند مالك آن از نماز خواندن در آن جا نهى كرده باشد يا اين كه انسان بداند راضى نيست يا اين كه مالك آن صغير يا مجنون باشد، ولى احتياط مستحب آن است كه در اين چند صورت در آنجا نماز نخوانند؛ ولى غاصب نبايد در مكان غصبى نماز بخواند هر چند بسيار وسيع باشد و نماز او به احتياط مستحب باطل است. همچنين كسانى مانند همسر و فرزندان و مهمانهاى غاصب كه به حساب او در اين مكان تصرف مى‌كنند.
شرط دوم: استقرار است؛ يعنى مكان نمازگزار بايد بى‌تكان باشد.
مسأله 889- اگر به واسطۀ تنگى وقت يا جهت ديگر ناچار باشد در جايى كه تكان دارد؛ مانند اتومبيل و كشتى و قطار، نماز بخواند، به قدرى كه ممكن است بايد استقرار و قبله را رعايت نمايد، و اگر وسيله نقليه از قبله به طرف ديگر حركت كند، به طرف قبله برگردد.
مسأله 890- نماز خواندن در اتومبيل و كشتى و قطار و مانند اينها، وقتى كه تكان ندارند با رعايت ساير شرايط نماز مانعى ندارد.
مسأله 891- روى خرمن گندم و جو و مانند اينها كه نمى‌شود بى‌تكان ماند، نماز باطل است.
مسأله 892- بنابر احتياط مستحب در جايى نماز بخواند كه اطمينان داشته باشد نماز را تمام مى‌كند، و در جايى كه به واسطۀ احتمال باد و باران و زيادى جمعيت و مانند اينها اطمينان ندارد كه بتواند نماز را تمام كند، نماز نخواند؛ ولى اگر علم هم داشته باشد كه نمى‌تواند نماز را تمام كند، چنانچه قصد قربت داشته باشد و اتفاقاً نماز را تمام كند، نمازش صحيح است.
شرط سوم: آن كه بنابر احتياط مستحب در جايى كه ماندن در آن حرام است؛ مثلًا زير سقفى كه نزديك است خراب شود نماز نخواند.
شرط چهارم: آن كه بنابر احتياط مستحب روى چيزى كه ايستادن و نشستن روى آن حرام است؛ مثل فرشى كه اسم خدا بر آن نوشته شده، نماز نخواند.
شرط پنجم: جلوتر از مراقد معصومين عليهم السلام نباشد.
مسأله 893- بنابر احتياط واجب بايد جلوتر از قبر پيغمبر صلى الله عليه و آله و ائمه معصومين عليهم السلام نماز نخواند و چنانچه اين كار مستلزم هتك باشد، حرام نيز مى‌باشد. اگر چيزى مانند ديوار بين او و قبر مطهر باشد، نماز خواندن اشكال ندارد؛ ولى فاصله شدن صندوق شريف و ضريح مطهّر و پارچه‌اى كه روى آن افتاده كافى نيست.
شرط ششم: در مكان نمازگزار نجاست سرايت كننده نباشد.
مسأله 894- مكان نمازگزار اگر نجس است، به طورى تر نباشد كه رطوبت آن به بدن يا لباس او برسد و آن را به نحوى نجس كند كه نتواند در آن نماز بخواند؛ ولى جايى كه پيشانى را بر آن مى‌گذارد اگر نجس باشد، در صورتى كه خشك هم باشد نماز باطل است؛ بلى چنانچه فقط قسمتى از مهر نمازگزار نجس باشد پس اگر نجاست آن به بدن نمازگزار سرايت نكند نماز اشكال ندارد و احتياط مستحب آن است كه مكان نمازگزار اصلًا نجس نباشد.
مسأله 895- در غير مكّۀ مكرّمه اگر زن و مرد در كنار هم نماز بخوانند يا زن جلوتر از مرد نماز بخواند شايسته است كه بين آنها بيش از ده ذراع فاصله باشد و چون ذراعهاى متعارف با يكديگر تفاوت دارند بزرگترين ذراع متعارف را در نظر بگيرند، و نماز خواندن در كمتر از اين فاصله مكروه است و اگر فاصله از يك وجب كمتر باشد كراهت بيشترى دارد و اين مسأله در مسجد الحرام و اطراف نزديك آن- كه محلّ تراكم نمازگزاران است- جارى نيست، بلكه بانوان مى‌توانند در كنار مردان بلكه جلوتر از آنان نماز بخوانند و اين امر كراهت هم ندارد. در ساير اماكن مكه شايسته است فاصله رعايت شود.
مسأله 896- اگر زن برابر مرد يا جلوتر، بدون رعايت فاصلۀ مناسب بايستد، و با هم وارد نماز شوند احتياط مستحب آن است كه نماز را دوباره بخوانند و اگر يكى بعد از ديگرى به نماز بايستد احتياط مستحب آن است كه دومى نمازش را دوباره بخواند.
مسأله 897- اگر بين مرد و زن ديوار يا پرده يا چيز ديگرى باشد كه يكديگر را نبينند يا مكان يكى از آنان به قدرى بلند باشد كه نگويند زن جلوتر از مرد يا برابر او ايستاده است، نماز هر دو بى‌ترديد صحيح است.
شرط هفتم: هم سطحى جاى پيشانى و پاها يعنى جاى پيشانى نمازگزار از جاى پاهاى او، بيش از چهار انگشت بسته پست‌تر يا بلندتر نباشد و تفصيل اين مسأله در احكام سجده مى‌آيد.
مسأله 898- بودن مرد و زن نامحرم در جايى كه كسى در آنجا نيست و كسى هم نمى‌تواند وارد شود در صورتى كه احتمال وقوع در معصيت را بدهند حرام؛ بلكه اگر چنين احتمالى را هم ندهد بنابر احتياط حرام است، و در هر حال نمازشان در آنجا به احتياط مستحب باطل است، و اگر مشغول نماز باشد و كسى كه با او نامحرم است وارد شود نيز همين حكم جارى است.
مسأله 899- ماندن در مجالس لهو و لعب كه در آن آوازه‌خوانى مى‌كنند يا تار و مانند آن استعمال مى‌كنند، حرام و نماز خواندن در آنجا بنابر احتياط مستحب باطل است.
مسأله 900- احتياط مستحب آن است كه بر بام خانۀ كعبه در حال اختيار نماز واجب يا مستحب نخوانند؛ ولى در حال ناچارى بى‌ترديد مانعى ندارد.
مسأله 901- خواندن نماز واجب در خانۀ كعبه در حال اختيار مكروه، و احتياط استحبابى در ترك آن است. و خواندن نماز مستحب در خانۀ كعبه اشكال ندارد، بلكه مستحب است در داخل خانه، مقابل هر ركنى دو ركعت نماز بخوانند.
جاهايى كه نماز خواندن در آنها مستحب است
مسأله 902- در شرع مقدس اسلام بسيار سفارش شده است كه نماز را در مسجد بخوانند و بهتر از همۀ مسجدها مسجد الحرام است و بعد از آن مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله و بعد مسجد كوفه و بعد از آن مسجد بيت المقدس و بعد از مسجد بيت المقدس، مسجد جامع هر شهر و بعد از آن مسجد محله و بعد از مسجد محله، مسجد بازار است.
مسأله 903- براى زنها نماز خواندن در خانه بهتر است، و در حديث شريف از امام جعفر صادق عليه السلام آمده است كه: «خير مساجد نساءكم البيوت».
مسأله 904- نماز در حرم امامان عليهم السلام مستحب، بلكه بهتر از مسجد است و نماز در حرم مطهر حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام برابر دويست هزار نماز است.
مسأله 905- زياد رفتن به مسجد و رفتن در مسجدى كه نمازگزار ندارد مستحب است و همسايۀ مسجد اگر عذرى نداشته باشد، مكروه است در غير مسجد نماز بخواند.
مسأله 906- مستحب است انسان با كسى كه در مسجد حاضر نمى‌شود غذا نخورد و در كارها با او مشورت نكند و همسايۀ او نشود و از او زن نگيرد و به او زن ندهد.
جاهايى كه نماز خواندن در آنها مكروه است
مسأله 907- نماز خواندن در چند جا مكروه است و از آن جمله است:
1- حمام. 2- زمين نمكزار. 3- مقابل انسان. 4- مقابل درى كه باز است. 5- در جاده و خيابان و كوچه اگر براى كسانى كه عبور مى‌كنند مزاحمت نداشته باشد- و چنانچه مزاحم باشد حرام و به احتياط مستحب نماز باطل است- 6- مقابل آتش و چراغ. 7- در آشپزخانه و هر جا كه كورۀ آتش است. 8- مقابل چاه و چاله‌اى كه محل بول است. 9- روبروى عكس و مجسمۀ چيزى كه روح دارد، مگر آن كه روى آن پرده بكشند. 10- در اطاقى كه جنب در آن باشد. 11- در جايى كه عكس باشد؛ اگر چه روبروى نمازگزار نباشد. 12- مقابل قبر. 13- روى قبر. 14- بين دو قبر. 15- در قبرستان.
مسأله 908- اگر انسان در جايى نماز مى‌خواند كه مردم از جلوى او عبور مى‌كنند، يا كسى روبروى اوست، مستحب است جلوى خود چيزى بگذارد و اگر عصا، يا تسبيح، يا ريسمانى هم باشد كافى است.
