موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
احكام طهارت
[آبها]
آب مطلق و مضاف
مسأله 15- آب مطلق: مايعى است كه بدون قيد و اضافه به آن «آب» گفته شود، هر چند به آن آب با اضافه هم گفته شود؛ مثلًا آب رودخانه كه به گل مخلوط شده باشد اگر چه به آن «آب گل» نيز بگويند، چنانچه بتوان كلمه «آب» را بدون قيد و اضافه درباره آن به كار برد، آب مطلق است ولى اگر تنها «آب گل» به آن گفته شود، ديگر آب مطلق نيست.
آب مضاف: مايعى است كه تنها با قيد و اضافه به آن آب گفته شود؛ مانند آب هندوانه، گلاب.
آب مطلق: بر پنج قسم است:
اول: آب كر، دوم: آب قليل، سوم: آب جارى، چهارم: آب باران، پنجم: آب چاه.
1- آب كر
مسأله 16- آب كر: مقدار آبى است كه اگر در ظرفى كه درازا، پهنا و گودى آن هر يك سه وجب و نيم است بريزند آن را پر كند و وزن آن بى‌اشكال 1200 رطل عراقى است ولى در تبديل مقدار آن به اوزان كنونى در بين دانشمندان اختلاف نظر ديده مى‌شود، بنابر نظر مشهور، مقدار كر 37791217 (تقريبا 42/ 377) كيلوگرم مى‌باشد، ولى ظاهراً مقدار كر بيشتر از اين مقدار است، برخى از بزرگان مقدار آن را تقريبا 77/ 462 كيلوگرم و برخى ديگر 5/ 478 كيلوگرم دانسته‌اند.
بنابراين اگر مقدار وزن آب 480 كيلوگرم باشد، طبق نظر تمامى دانشمندان آب كر است، حجم اين مقدار آب در آب مقطّر در دماى چهار درجه، 48/ 0 متر مكعب و در دماى صد درجه، حدود 5/ 0 متر مكعب و در ساير دماها بين اين دو مقدار مى‌باشد و در آب غير مقطّر از مقدارهاى ذكر شده كمتر است
مسأله 17- اگر عين نجس، مانند: بول يا خون، يا چيزى كه نجس شده است، مانند: لباس به آب كر برسد، چنانچه به سبب اين ملاقات بو، رنگ يا مزه آب تغيير كند، نجس مى‌شود، اگر چه آب، بو، رنگ يا مزه نجاست را نگيرد بلكه به اوصاف ديگرى درآيد، بنابراين آب كر، اگر به رنگ سرخ خون در نيايد بلكه رنگ آن به سبب ملاقات با خون زرد شود، نجس مى‌شود، و اگر هيچ يك از اوصاف سه‌گانه آب به سبب ملاقات تغيير نكند، آب نجس نمى‌شود.
مسأله 18- اگر بو، رنگ يا مزه آب به واسطۀ غيرنجاست تغيير كند، نجس نمى‌شود. همچنين اگر آب با نجس ملاقات نكند ولى به سبب مجاورت با آن تغيير كند، نجس نمى‌شود.
مسأله 19- اگر عين نجس، مانند: خون، به آبى كه بيشتر از كر است برسد، و بو، رنگ يا مزه قسمتى از آن را تغيير دهد، چنانچه مقدارى كه تغيير نكرده كمتر از كر باشد، تمام آب نجس مى‌شود، و اگر به اندازه كر يا بيشتر باشد، فقط مقدارى كه بو، رنگ يا مزه آن تغيير كرده، نجس است.
مسأله 20- آب فواره، اگر متّصل به كر باشد آب نجس را پاك مى‌كند. ولى اگر قطره قطره روى آب نجس بريزد آن را پاك نمى‌كند، مگر آن كه چيزى روى فواره بگيرند تا آب آن قبل از قطره قطره شدن، به آب نجس متّصل شود، و بنابر احتياط مستحب، آب فواره با آب نجس مخلوط گردد.
مسأله 21- اگر چيز نجس را زير شيرى كه متّصل به كر است بشويند، آبى كه از آن چيز مى‌ريزد چنانچه متصّل به كر باشد و بو، رنگ يا مزۀ آن به سبب ملاقات با نجاست آن چيز تغيير نكرده باشد، پاك است
مسأله 22- اگر مقدارى از آب كر يخ ببندد و باقى آن به قدر كر نباشد، چنانچه نجاست به آن آب برسد نجس مى‌شود، و هر مقدار از يخ هم آب شود نجس است.
مسأله 23- آبى كه به اندازه كر بوده، اگر انسان شك كند كه از مقدار كر كمتر شده يا نه، حكم آب كر را دارد، يعنى نجاست را پاك مى‌كند و اگر نجاستى هم به آن برسد نجس نمى‌شود، و آبى كه كمتر از كر بوده و انسان شك دارد به مقدار كر شده يا نه، حكم آب كمتر از كر را دارد.
مسأله 24- كر بودن آب به دو راه ثابت مى‌شود:
اوّل: آن كه خود انسان يا نوع مردم يقين يا اطمينان كنند و چنانچه در موردى، نوع مردم اطمينان ندارند و انسان برخلاف متعارف، اطمينان داشته باشد كفايت نمى‌كند.
دوّم: آن كه دو مرد عادل به آن خبر دهند، و بنابر احتياط واجب قول يك نفر عادل كفايت نمى‌كند.
2- آب قليل
مسأله 25- آب قليل: آبى است كه كر، جارى، باران و آب چاه نباشد.
مسأله 26- اگر آب قليل روى چيز نجس بريزد، يا چيز نجس به آن برسد نجس مى‌شود. ولى اگر با فشار به چيز نجس برسد- اگر چه از پايين به بالا باشد- مقدارى كه به آن چيز مى‌رسد، نجس، و مقدارى كه به آن چيز نرسيده پاك است.
مسأله 27- آب قليلى كه براى برطرف كردن عين نجاست روى چيز نجس ريخته شود و از آن جدا گردد، نجس است، بلكه بنابر احتياط از آب قليلى هم كه بعد از برطرف شدن عين نجاست براى آب كشيدن چيز نجس روى آن مى‌ريزند و از آن جدا مى‌شود، بايد اجتناب كرد.
ولى آبى كه با آن مخرج بول يا غائط را مى‌شويند، با پنج شرط پاك است:
اول: آن كه بو، رنگ يا مزه آن به سبب ملاقات با نجاست تغيير نكرده باشد.
دوم: نجاستى از جاى ديگر به آن نرسيده باشد.
سوم: با بول يا غائط، نجاست ديگرى مثل خون بيرون نيامده باشد.
چهارم: ذرّه‌هاى غائط در آب نباشد.
پنجم: بيشتر از معمول نجاست به اطراف مخرج نرسيده باشد.
3- آب جارى
مسأله 28- آب جارى: آبى است كه جريان دارد و داراى ماده است (يعنى به منبعى متّصل باشد) مانند آب چشمه، آب رودخانه، آب قنات و آب لوله‌كشى شهرى.
مسأله 29- آب جارى اگر چه كمتر از كر باشد، چنانچه نجاست به آن برسد، تا بو، رنگ يا مزه آن، به سبب ملاقات با نجاست تغيير نكند، پاك است.
مسأله 30- اگر نجاستى به آب جارى برسد، مقدارى از آن كه بو، رنگ يا مزه آن به سبب ملاقات با نجاست تغيير كرده، نجس است و با از بين رفتن تغيير پاك مى‌شود، و آب طرف منبع اگر چه كمتر از كر باشد، پاك است و آب طرف ديگر اگر به اندازه كر باشد يا به واسطه آبى كه تغيير نكرده به آب طرف منبع يا آب كر متّصل باشد، پاك وگرنه، نجس است.
مسأله 31- آب چشمه‌اى كه جريان ندارد ولى طورى است كه اگر از آن آب بردارند باز مى‌جوشد، آب جارى محسوب مى‌شود، يعنى اگر نجاست به آن برسد تا وقتى كه بو، رنگ يا مزه آن به واسطه ملاقات با نجاست تغيير نكرده پاك است، و اگر بو، رنگ يا مزه‌اش تغيير كرد با از بين رفتن تغيير، پاك مى‌شود.
مسأله 32- آبى كه كنار نهر ايستاده و متّصل به آب جارى است، در صورتى كه با ملاقات نجس بو، رنگ يا مزه آن تغيير نكند، نجس نمى‌شود و چنانچه تغيير كند، با از بين رفتن آن پاك مى‌شود.
مسأله 33- چشمه‌اى كه مثلًا در زمستان مى‌جوشد و در تابستان از جوشش مى‌افتد، فقط وقتى كه مى‌جوشد آب جارى محسوب مى‌شود.
مسأله 34- آب حوضچه حمام اگر كمتر از كر باشد، چنانچه به خزينه‌اى متّصل باشد كه آب آن با ضميمه آب حوض به اندازه كر است اگر به سبب ملاقات با نجس، بو، رنگ يا مزه آن تغيير نكند، نجس نمى‌شود.
مسأله 35- آب لوله‌كشى شهرى آب جارى است و فرقى بين آب حمام و غير حمام نيست.
مسأله 36- در حمامهايى كه به آب لوله‌كشى متّصل نيست، آبى كه از شيرها و دوشهاى آن مى‌ريزد اگر با آب لوله‌ها و آب حوضى كه متّصل به آن است به قدر كر باشد، كر محسوب مى‌شود.
4- آب باران
مسأله 37- چيزى كه نجس است و عين نجاست در آن نيست، به هر جاى آن يك مرتبه باران برسد پاك مى‌شود و در فرش و لباس و مانند اينها فشار لازم نيست، ولى باريدن دو سه قطره كافى نيست، بلكه بايد طورى باشد كه بگويند: باران مى‌آيد.
مسأله 38- اگر باران بر عين نجاست ببارد و به جاى ديگر ترشّح كند، چنانچه عين نجاست همراه آن نباشد و بو، رنگ يا مزه آن به سبب ملاقات با نجاست تغيير نكند، پاك است.
مسأله 39- اگر بر روى بام عمارت، عين نجاست باشد تا وقتى كه باران بر روى بام مى‌بارد آبى كه به چيز نجس رسيده و از سقف يا ناودان مى‌ريزد، پاك است، ولى اگر معلوم شد آبى كه مى‌ريزد بعد از قطع شدن باران، به چيز نجس رسيده است، نجس مى‌باشد.
مسأله 40- زمين نجسى كه باران بر آن ببارد پاك مى‌شود، و اگر باران بر زمين جارى شود و در حال باريدن به جاى نجسى كه زير سقف است برسد، آن را نيز پاك مى‌كند.
مسأله 41- خاك نجسى كه به واسطه باران گل شود پاك مى‌شود.
مسأله 42- هر گاه آبى در جايى جمع شود اگر چه كمتر از كر باشد چنانچه موقعى كه باران بر آن مى‌بارد چيز نجسى را در آن بشويند و بو، رنگ يا مزه آب به سبب ملاقات با نجاست تغيير نكند، آن چيز نجس پاك مى‌شود.
مسأله 43- اگر بر فرش پاكى كه روى زمين نجس است باران ببارد، و باران به آن زمين برسد فرش نجس نمى‌شود و زمين هم پاك مى‌شود.
5- آب چاه
مسأله 44- آب چاهى كه از زمين مى‌جوشد، اگر چه كمتر از كر باشد چنانچه نجاست به آن برسد تا وقتى كه بو، رنگ يا مزه آن به سبب ملاقات با نجاست تغيير نكرده، پاك است، ولى مستحب است پس از رسيدن بعضى از نجاستها، مقدار معيّنى از آب آن را بكشند. توضيح اين مسأله در كتابهاى مفصّل فقهى آمده است.
مسأله 45- اگر نجاستى در آب چاه بريزد و بو، رنگ يا مزه آب را تغيير دهد چنانچه تغيير آب چاه از بين برود، پاك مى‌شود ولى بنابر احتياط مستحب، با آبى كه از چاه مى‌جوشد مخلوط گردد.
مسأله 46- اگر آبى در گودالى جمع شود و كمتر از كر باشد و باران در حال باريدن بر آن نباشد، با رسيدن نجاست به آن نجس مى‌شود.
