به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه)؛

در ایام عزا و ماتم حضرت سیدالشهدا امام حسین علیه السلام، بزرگ احیاگر شعائر حسینی آیت الله العظمی حاج سید صادق حسینی شیرازی مدظله العالی طی سخنانی به تبیین پاره ای از ویژگی ها و اختصاصات حضرت امام حسین علیه السلام پرداخته و فرمودند: خدای ـ تبارک و تعالی ـ ویژگی های فراوانی برای امام حسین علیه السلام مرحمت فرموده است (که برای آگاهی از آن به کتاب الخصائص الحسینیة رجوع شود). برجسته ترین این ویژگی ها آن است که حضرت حق تعالی امامان معصوم علیهم السلام را در نسل ایشان قرار داده، خصوصیتی بس بزرگ که درک عظمت و حقیقت آن برای ما ممکن و مقدور نیست.

همچنین شفا را در تربت آن حضرت قرار داد و با این که خوردن خاک را حرام فرمود، اما خوردن تربت امام حسین علیه السلام را نه فقط جایز شمرد بلکه آن را مستحب و شفا قرار داد.

دیگر ویژگی بزرگ امام حسین علیه السلام این است که خدای متعال زیر قبه ی شریف آن حضرت دعا را مستجاب فرموده است.

آن گاه معظم له فرمودند: البته ویژگی های دیگری نیز وجود دارد که در کتاب (الخصائص الحسینیة) بدان نپرداخته و آن، زیارت های فراوانی برای آن حضرت است که برای دیگر معصومان به این مقدار، زیارت وارد نشده است. در زیارت امام حسین علیه السلام که ابن قولویه قمی در کتاب گرانسنگ کامل الزیارات آورده است، امام صادق علیه السلام خطاب به جد بزرگوار خود حضرت سیدالشهدا علیه السلام می فرماید: «وضمَّن الارض ومن علیها دمک وثارک؛ و [خدای توانا] زمین و خاکیان را ضامن هم خون تو، و هم خونخواهی تو کرده است».

ایشان افزودند: می توان به اطمینان گفت که در دعاها و زیارت های روایت شده از اهل بیت علیهم السلام برای دیگر معصومان، عبارتی این چنین نیامده و آن گونه است که علما، از جمله علامه مجلسی ـ که این روایت را از ابن قولویه در بحارالانوار نقل کرده است ـ در تفسیر آن سرگشته مانده اند.

حضرت آیت الله العظمی شیرازی مدظله العالی در تبیین این عبارت فرمودند: در این جا تک تک مفردات این عبارت را بررسی کنیم. درباره ی واژه ی «ضمن» می گوییم: ضمان، یکی از ابواب احکام عملی شرعی است که میان علماء در تعیین و تحدید چارچوب ساختار آن اختلاف نظر است. که آیا «ضمیمه کردن ذمّه (تعهد) به ذمّه (تعهد) دیگر است» یا «انتقال (اضافه شدن) ذمه ای به ذمه ای دیگر است».

مرجع عالیقدر افزودند: از عبارت امام صادق علیه السلام بر می آید و ظهور دارد که «خدای متعال، زمین و زمینیان را در قضیه ی خون حضرت سیدالشهدا علیه السلام ضامن و مسئول کرده است، زیرا خون پاک آن حضرت بر زمین ریخته شده و در ذمّه ی زمین و ساکنان آن قرار گرفته است. مفاد عبارت امام صادق علیه السلام این است که خدا تمام زمین ها را ضامن خون آن حضرت قرار داده است و در این عبارت چیزی نیامده است که لفظ عام زمین، به نقطه ی معینی انصراف داشته باشد، در حالی که لفظ «کربلا» همان زمین معینی که خون امام حسین علیه السلام بر آن ریخته شده، در روایات و زیارت های بسیاری آمده و نیز لفظ کوفه بر جایی اطلاق می شود که سپاهیان عازم جنگ با امام حسین علیه السلام از آن بر آمدند.

در مراجعه به زیارتی که از امام صادق علیه السلام روایت شده است، می بینیم که لفظ ارض (زمین) به طور مطلق آمده است، آن جا که می فرماید: زمین و هرکسی که بر آن است، یعنی همه ی انسان ها که از آغاز آفرینش تا واپسین عمر این جهان بر آن بوده و زندگی کرده اند.

علامه مجلسی رضوان الله تعالی علیه می فرماید: «شاید مقصود از عبارت «من علیها» فرشتگان و جن باشند، اما ممکن است گفته شود: چرا فقط فرشتگان و جن، در حالی که بشر و هر چیزی که خدا را تسبیح می گوید [نیز بر آن ساکن اند]، چون در این جا، لفظ «مَن» موصوله است و چنان که بین علمای علوم عربیة مشهور است ظهور در عموم دارد. بنابراین، معنای عبارت امام صادق علیه السلام این است که خدای متعال مسئولیت خون و خونخواهی از خون امام حسین علیه السلام را بر عهده ی تمام زمینیان نهاده است، لذا جا دارد که علما در توجیه و تفسیر این عبارت امام صادق علیه السلام دچار سرگشتگی شوند، چراکه امام صادق علیه السلام سخنانی پر معنا و عمق فرموده اند، زیرا از خاندان پاک رسالت است که در بلاغت و شیوایی قله نشین هستند و فراتر این که معصومند و در تمام امور و گفتارها دقت فوق العاده ای دارند.

حال باید دید که امام صادق علیه السلام چرا فرمودند: «خدای متعال خون حسین را بر عهده ی زمین گذاشت. و این عبارت چه معنا و چه جایگاهی دارد. آیا زمین امام حسین علیه السلام را کشت و اگر مراد از زمین در این عبارت، کربلاست می دانیم که خدای متعال شأن و منزلت والایی به کربلا داده است تا آن که آن را برتر و گرامی تر از کعبه قرار داده است؛ منزلتی استثنائی که برای امام حسین علیه السلام قائل شده است، اما امام صادق علیه السلام این امر را خاصِّ کربلا ندانسته، بلکه فرمودند: «زمین را ضامن و مسئول دانست» و این، یعنی تمام سرزمین هاست.

ایشان فرمودند: حال که امام حسین علیه السلام در بخشی از این زمین کشته شدند، چرا خدای متعال همه ی زمین ها را مسئول خون پاک آن حضرت کرده است؟

آری، علمای بزرگ در فهم این بخش از زیارت سرگشته شدند و عده ای گفته اند: از آن روست که امام حسین علیه السلام در کره ی زمین کشته شدند و خدای متعال همه ی زمین را مسئول کرده است که چون قاتلان امام حسین علیه السلام و آن هایی که او را تنها گذاردند بمیرند، در هر جایی از این خاکدان دفن شوند، زمین مسئول شکنجه ی آنان خواهد بود و این همان ضمانتی است که خدای متعال بر عهده ی زمین نهاده است؛ چیزی که خدای متعال امام حسین علیه السلام را بدان ویژگی بخشید و امام صادق علیه السلام آن را آشکار و اعلان فرمودند.

مرجع عالیقدر فرمودند: این که زمین چگونه این تکلیف و مسئولیت الهی را اجرا می کند، ضرورتی برای دانستن آن نمی بینم، چراکه زمین خود به تکلیف و مسئولیت خویش آشناست و تنها بایسته ی دانستن برای ما آن است که بدانیم زمین مسئولیت دارد و آن را به انجام می رساند.

ایشان در ادامه ی سخنان خود فرمودند: نکته دیگر این زیارت که بایسته ی تأمل است این که به مسئولیت همه ی زمینیان تصریح دارد و این به آن معناست که ما، نیکان ما، فرزندان ما و نسل های آینده ی ما که در این زمین زندگی کرده اند و می کنیم و خواهند کرد، همگی مان مسئول به پا خاستن برای انتقام خون امام حسین علیه السلام هستیم، به دیگر بیان همه ی ما و کسانی که امروز و فرداها در سراسر جهان زندگی می کنیم این مسئولیت را بر عهده داریم.

معظم له ادامه دادند: ممکن است گفته شود: ما در روزگار بنی امیه نبوده، و در جریان عاشورا و شهادت امام حسین علیه السلام حضور نداشته ایم، پس چگونه و در برابر چه چیزی مسئول هستیم و معنای فرمایش حضرت چیست: «خونخواهی تو را بر عهده ی زمین و ساکنان آن نهاد؟». پس ممکن است معناهای دیگری برای این مطلب وجود داشته که باید برای درک و فهم آن کوشید.

آن گاه مرجع عالیدر در مقام تبیین این مطلب، فرمودند: از آنچه بیان شد نتیجه می گیریم که خدای متعال ویژگی هایی برای امام حسین علیه السلام قائل شده که برای هیچ یک از جهانیان قائل نشده است، چه این که خون او را به جهان هستی مرتبط ساخته و مسئولیت خون حضرتش را بر عهده ی زمین و ساکنان آن نهاده است.

شاید تعجب علامه مجلسی قدس سره از معنای حقیقیِ ظاهر این عبارت بوده و بسا که آن را با عدل الهی مغایر می دانسته است، بدین معنا که خدای متعال زمین و زمینیان را مسئول خون امام حسین علیه السلام می داند، حال آن که در میان زمینیان کسانی بوده و هستند که به کشته شدن آن حضرت راضی نبوده و نیستند و قاتلان او را لعن و از آنان اعلام برائت می کنند وانگهی در میان این زمینیان، پیامبران و اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه وآله هستند!

این امر سبب شد تا علامه مجلسی معناهای مجازی برای فرموده ی امام صادق علیه السلام ارائه دهد، از جمله این که: عبارت بدین معناست که زمین، هنگام به گور سپرده شدن قاتلان امام حسین علیه السلام، آنان را شکنجه می کند و این، همان تضمینی است که خدای متعال بر عهده ی زمین نهاده است، بدین معناست که مسئولیت زمین و جمادات، در واقع مسأله ای تکوینی است. در مقابل، مسئولیتی که خدای متعال بر عهده ی ذوی العقول، مانند: انسان، جن و فرشتگان نهاده است، مسئولیت تشریعی است. در نهایت کافی است که بدانیم خدای متعال مسئولیت خون امام حسین علیه السلام و خونخواهی آن حضرت را بر عهده ی کره ی خاکی گذاشته است و هیچ اشکالی هم در این امر نیست.

ایشان افزودند: درباره ی بخش دوم این قسمت از روایت، یعنی عبارت «ومن علیها؛ و هرکس که بر آن است». ظاهر عبارت این است که هم مسئول خون و هم مسئول خونخواهی امام حسین علیه السلام تمامی بشر هستند، حال آن که در میان زمینیان دوستداران آن حضرت وجود دارند، پس مقصود چیست؟

آن گاه در مقام توضیح موضوع به قول فقها اشاره کرده، فرمودند: فقها می گویند که اگر حدیث صحیح با صیغه ی امر وارد شود، ظاهر قضیه همان معنای حقیقی، یعنی وجوب است، مگر آن که بر عدم اراده ی وجوب قرائنی وجود داشته باشد که در آن صورت مستحب بودن آن مطرح می گردد.

در این بحث نیز اراده ی معنای حقیقی ممکن است، چراکه مقتضای چنین اراده ای این است که افرادی که در کشتن امام حسین علیه السلام شرکت نکرده و بدان راضی نبوده اند نیز کیفر شوند که چنین چیزی با منطق عدل منافات دارد، لذا نمی توان عبارت امام صادق علیه السلام را بر معنای حقیقیِ آن حمل کرد. از این رو باید در جستجوی نزدیک ترین مجازها بود، چون به حکم عقل باید با درنظر گرفتن عدل الهی آن را از معنای حقیقی اش گرفته، معنایی مجازی برایش یافت.

مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی شیرازی مدظله العالی در پایان یادآوری کردند: شاید معنای سخن امام صادق علیه السلام که فرمودند: «ضمن الارض ومن علیها دمک وثارک؛ [خدا] زمین و زمینیان را ضامن خون و خونخواهی تو گرداند» این است که تنها خونخواهی و انتقام از قاتلان امام حسین علیه السلام و کشتن آنها مقصود نیست و در مورد انسان ها این است که باید در برابر قضیه ی آن حضرت مسئولیت پذیر باشند.

بنابراین همگی مان در حدّ توان باید با تمام توان، امکانات، زبان، قلم، دارایی، اندیشه، عقل، حضور و مشارکت در شعائر مقدسه حسینی علیه السلام و تشویق به برپایی آن، قضیه ی حضرت سیدالشهدا علیه السلام و اهداف عاشورا را یاری کنیم. روشن باشد که شهادت امام حسین علیه السلام را در این دنیا به هیچ وجه نمی توان جبران کرد.