حضرت آیت الله مظاهری با بیان اینکه متأسفانه ارتباط با مسجد و روحانیت در جامعۀ امروز، بسیار کم‌رنگ شده است، گفت: از بزرگ‌ترین بلاهاست که لذت و حلاوت ارتباط با منبر و محراب از مردم گرفته شده است.

به گزارش مرجع ما به نقل از شفقنا، این مرجع تقلید و مدیر حوزه علمیه اصفهان در نوشتاری به مناسبت ماه مبارک رمضان و برکات این ماه بیان می کند: در روایتی از پیامبر اکرم«صلی الله علیه و آله و سلم» وارد شده است که:

«إِنَّ لِرَبِّکُمْ فِی أَیَّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحَاتٍ أَلَا فَتَعَرَّضُوا لَهَا» [۱]

خداوند متعال گاهی فرصت‌هایی را ـ و به تعبیر روایت نسیم‌هایی را ـ در زندگی انسان قرار می‌دهد که انسان بایستی خود را در معرض این نسیم‌ها قرار دهد و الاّ خسارتی می‌بیند که به آسانی قابل جبران نیست.

یکی از این فرصت‌های مبارک، روزها و شب‌های ماه مبارک رمضان است. این فرصت به اندازه‌ای مقدّس و با برکت است که پیامبر اکرم«صلی الله علیه و آله و سلم»در مورد آن فرمودند:

مردم، ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به شما رو کرده است، ماهى است که پیش خدا بهترین ماه است و روزهایش بهترین روزها و شب‌هایش بهترین شب‌ها و ساعاتش بهترین ساعات. آن ماهى است که در آن دعوت شدید به میهمانى خدا و اهل کرامت خدایید در آن. نفس‌هاى شما در آن تسبیح است و خواب شما در آن عبادت است. کردارتان در آن پذیرفته و دعایتان مستجاب. از خدا بخواهید با نیات درست و دل‌هاى پاک که شما را براى روزه در آن و خواندن قرآن موفق دارد. بدبخت آنکه از آمرزش خدا در این ماه‏ محروم گردد. به گرسنگى و تشنگى خود در آن گرسنگى و تشنگى روز قیامت را یاد کنید و بر فقراء و مساکین خود صدقه دهید و بزرگان خود را احترام کنید و خردان را ترحم کنید و صلۀ رحم کنید و زبان‌ها نگه دارید و از آنچه خدا دیدنش را حلال نکرده، چشم بپوشید و آنچه را از شنیدنش حلال نکرده، گوش ببندید و بر یتیمان مردم مهر ورزید تا بر یتیمان شما مهر ورزند و به خدا از گناهان خود توبه کنید و در وقت نماز دست به دعا بردارید که بهترین ساعت‌ها است. خدا در آن نظر لطف به بندگان خود دارد، به مناجات آنها پاسخ دهد و فریاد آنها را لبیک گوید و درخواست آنها را بدهد و دعاى آنها را مستجاب کند.

مردم، نفس شما گروی کردار شما است، آن را به استغفار رها کنید. دوش شما از گناهان شما بار سنگینى دارد، به طول سجود آن را سبک کنید و بدانید که خداى تعالى به عزّت خود قسم خورده که نمازخوانان و ساجدان را عذاب نکند و آنها را روز قیامت به هراس دوزخ نیندازد.

مردم، هر کدام از شما یک روزه‌دار را افطار دهد، در این ماه نزد خدا ثواب آزاد کردن بنده‏اى دارد و گناهان گذشته‏اش آمرزیده گردد.

…. مردم، هر که در این ماه خوش‏خلقى کند، جواز صراط او باشد در روزى که همۀ قدم‌ها بلغزد. هر که در آن تخفیف دهد بر مملوکان خود، خدا حسابش را تخفیف دهد و هر که شر خود را باز دارد، خدا خشم خود را از او باز دارد روزى که ملاقاتش کند و هر که در آن یتیمى را گرامى دارد، خدا روز ملاقاتش او را گرامى دارد و هر که در آن صلۀ رحم کند، روز ملاقات با او صله نماید به رحمت خود و هر که قطع‏ رحم کند، خدا در روز ملاقاتش رحمت خود از او ببرد. هر که نماز مستحبى بخواند، خدا برات آزادى از آتش برایش بنویسد و هر که در آن واجبى ادا کند، ثواب کسى دارد که هفتاد واجب در ماه‌هاى دیگر ادا کند و هر که در آن بر من بسیار صلوات فرستد، خدا، روزى که میزان‌ها سبک است، میزانش را سنگین کند. هر که یک آیۀ قرآن در آن بخواند، چون کسى باشد که در ماه‌هاى دیگر یک ختم قرآن بخواند.

مردم، درهاى بهشت در این ماه گشوده. از خدا بخواهید که آنها را نبندد به روى شما. درهاى دوزخ در این ماه بسته است، از پروردگار خود بخواهید که به روى شما آنها را نگشاید. شیاطین در آن به بندند، از پروردگار خود بخواهید که دیگر آنها را بر شما مسلّط نکند. [۲]

در روایت دیگری از پیامبر اکرم«صلی الله علیه و آله و سلم» می‌خوانیم:

«مَنْ ذَکَرَنِی فَلَمْ یُصَلِّ عَلَیَّ فَقَدْ شَقِیَ وَ مَنْ أَدْرَکَ رَمَضَانَ فَلَمْ تُصِبْهُ الرَّحْمَهُ فَقَدْ شَقِیَ وَ مَنْ أَدْرَکَ أَبَوَاهُ أَوْ أَحَدَهُمَا فَلَمْ یَبَرَّ فَقَدْ شَقِی» [۳]

شقی است کسی که نام مرا ببرد و بر من درود نفرستد. شقی است کسی که ماه مبارک رمضان را درک کند و مشمول رحمت قرار نگیرد. شقی است کسی که والدین خود یا یکی از آنان را درک کند، امّا به آنان احسان نکند.

و حقیقتاً چنین است. در این ماه بندگان میهمان خداوند متعال‌اند. معنای این میهمانی این نیست که خداوند شکم بندگان را سیر می‌کند؛ معنایش این است که بندگان می‌توانند در این ماه مبارک رشد معنوی پیدا کنند و روزه، دعا، راز و نیاز با خداوند و سایر عبادات در این ماه، موجب رشد معنوی شده و روز به روز آنان را به سازندگی روح، ریشه‌کن کردن صفات رذیله و غرس درخت فضائل به جای آن، نزدیک سازد. غنیمت شمردن این فرصت مبارک، انسان را به مقام قرب الهی می‌رساند. فرصت کم‌نظیر شب‌های قدر، برای پیشرفت سیر و سلوک، بسیار مفید است. بندگان می‌توانند با استفاده از این ماه مبارک، بر نفس امّاره مسلط شوند و به جای اینکه خادم نفس اماره باشند، آن را تابع خود کنند. در این صورت، دنیا و آخرت آنان تأمین خواهد شد.

اما توجّه به این نکته ضروری است که برای رسیدن به این مقامات، صرف اجتناب از مبطلات فقهی، کافی نیست. آنچه در رساله‌های عملیّۀ مراجع معظّم تقلید آمده، شرایط صحت روزه است و روزۀ صحیح با روزۀ مقبول فاصلۀ زیادی دارد. روزۀ صحیح آن است که قضا و کفاره را ساقط می‌کند، اما روزۀ مقبول، علاوه بر شرایط صحت روزه، به امور دیگری نیز نیازمند است. از جمله اینکه تمامی اعضاء و جوارح انسان باید روزه باشند. چشم او به نامحرم نگاه نکند، گوش او شنوندۀ غنا و غیبت نباشد، زبان او گویندۀ غیبت و تهمت نباشد. روزه‌ای که با این امور همراه است، اگر چه قضا و کفاره ندارد، امّا روزه‌ای نیست که پروردگار عالم آن را بپذیرد، روزه‌ای نیست که وقتی روزه‌دار هنگام افطار می‌گوید: «اللهم لک صمت»، ملائکه گفتۀ او را تصدیق کنند.

علاوه بر این، انسان آرام آرام باید به جایی برسد که دل او نیز روزه باشد؛ یعنی غیر خدا را وارد آن نکند و تمام توجه انسان به ذات باری‌تعالی باشد.

و بهشت برای چنین روزه‌ای کم است؛ پاداش این روزه‌ ذات خداوند متعال است و چه سعادتی بالاتر از این که چنین پاداشی نتیجۀ عمل انسان باشد. و در تمام عالم وجود، تنها قلب انسان مؤمن است که ظرفیت چنین پاداشی را دارد. در حدیثی قدسی چنین آمده:

«لا یَسَعُنِی أرضِی وَ لا سَمَائِی وَ لکِن یَسَعُنی قَلبُ عَبدِی المُؤمِنِ» [۴]

زمین و آسمان وسعت مرا ندارند. تنها قلب بندۀ مؤمنم است که می‌تواند مرا در خود جای دهد.

و معنای میهمانی خداوند تبارک و تعالی همین است. انسان نباید در این میهمانی به کمتر از این راضی شود وگرنه باخته است.

اگر کسی توجه کند که ارزش و قدر او تا چه اندازه است و به کجاها می‌تواند برسد، از فرصت‌هایی نظیر ماه مبارک رمضان، نهایت استفاده را خواهد برد. دیگر به روزه‌ای که در رساله‌ها شرایطش را نوشته‌اند، اکتفا نخواهد کرد، بلکه تمام وجود او روزه‌دار خواهد بود. و چنین روزه‌ای است که انسان را به کمال حقیقی خویش نزدیک می‌سازد. مهم آن است که در این ماه مبارک و به تدریج در ماه‌های دیگر، عالم را محضر خدا ببیند و در محضر خدا ادب حضور را رعایت کند. در این صورت است که در همین دنیا، مصداق آیۀ شریفه «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَهٌ، إِلى‏ رَبِّها ناظِرَه»[۵] خواهد شد.

خلاصۀ مطلب تا اینجا آنکه اولاً، همه باید از اینکه لیاقت حضور در این میهمانی را به دست آورده‌اند، بسیار خوشحال باشند.

ثانیاً مؤمنین باید تلاش کنند که در این ماه بیش از پیش اهل توجه باشند. خدای ناکرده، آن طور نشود که این ماه بر کسی بگذرد و قدمی به جلو نرفته باشد. البته این توجه در تمامی روزهای سال لازم است.

امام صادق«سلام الله علیه» در روایتی می فرمایند:

«مَنِ اسْتَوَى یَوْمَاهُ فَهُوَ مَغْبُونٌ وَ مَنْ کَانَ آخِرُ یَوْمَیْهِ خَیْرَهُمَا فَهُوَ مَغْبُوطٌ وَ مَنْ کَانَ آخِرُ یَوْمَیْهِ شَرَّهُمَا فَهُوَ مَلْعُونٌ وَ مَنْ لَمْ یَرَ الزِّیَادَهَ فِی نَفْسِهِ فَهُوَ إِلَى النُّقْصَانِ وَ مَنْ کَانَ إِلَى النُّقْصَانِ فَالْمَوْتُ خَیْرٌ لَهُ مِنَ الْحَیَاهِ» [۶]

هر کس دو روزش با یکدیگر برابر باشد، مغبون است. هر کس روز دومش نیکوتر از روز اول باشد، مورد غبطۀ دیگران است. هر کس دومین روزش بدتر باشد، ملعون است. هر کس در خود افزایشی نبیند، در حال کاهش است و هر کس رو به کاهش باشد، مرگ برای او بهتر از زندگی است.

و ثالثاً روزه‌دار باید علاوه بر اجرای دستورات فقهی، به آنچه علمای علم اخلاق فرموده‌اند، نیز عمل نماید تا روزۀ او مورد قبول خداوند متعال قرار گیرد. مهم‌ترین شرط قبول روزه و بهترین عمل در این ماه، اجتناب از گناه است.

«أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ» [۷]

بهترین عمل در این ماه اجتناب از محارم الهی است.‏

همچنین رسول اکرم«صلی الله علیه و آله و سلم» وقتی در خصوص فضیلت ماه مبارک رمضان سخن به میان می‌آورند، متذکّر این مطلب می‌شوند که تا جایی خواب و دیگر اعمال روزه‌دار عبادت به حساب می‌آید که گناه نکرده باشد:

«الصَّائِم فِی عِبَادَه الله وَ إن کَانَ نَائِماً عَلَی فِرَاشه، مَا لَم یَغتَب مُسلِماً»[۸]

روزه‌دار در حال عبادت خداوند است، اگر چه در بستر خویش خوابیده باشد،‌ مادامی که از مسلمانی غیبت نکند.

بنابراین، یکی از شروط قبولی روزه، حفظ حقوق اجتماعی سایر مسلمانان است و اینکه در روایات آمده تمام اعمال و حرکات روزه‌داران حتی خواب در این ماه به حکم عبادت پروردگار است در صورتی خواهد بود که وی از غیبت، تهمت، دروغ و شایعه‌پراکنی و دیگر محرمات اجتناب ورزیده باشد.

نکتۀ چهارم، لزوم اهتمام به دعا و راز و نیاز با خداوند متعال در این ماه شریف است. بزرگان دین نام دعا را «کلام صاعد» گذاشته‌اند، در مقابل قرآن که «کلام نازل» است؛ یعنی دعا کلامی است که از طرف بنده به محضر ربوبی حضرت حق بالا می‌رود و چه افتخاری بالاتر از این که بنده بتواند هم‌کلام خدای خویش شود.

اهمیّت دادن به قرائت قرآن هم در این ماه مبارک ضروری است. بسیاری از بزرگان در این ماه، هر سه روز یک دور قرآن را ختم می‌کرده‌اند. برخی تصور می‌کنندکه این گونه انس با قرآن داشتن سخت است، ولی باید بدانند که برای عاشق ساعت‌ها مکالمه با معشوق، یک لحظه می‌نماید.

و نکتۀ آخر، ارتباط با مسجد و روحانیت است که متأسفانه در جامعۀ امروز، بسیار کم‌رنگ شده است. از بزرگ‌ترین بلاهاست که لذت و حلاوت ارتباط با منبر و محراب از مردم گرفته شده است.

پیامبر اکرم«صلی الله علیه و آله و سلم» می‌فرمایند:

«سَیَأْتِی زَمَانٌ عَلَى أُمَّتِی یَفِرُّونَ مِنَ الْعُلَمَاءِ کَمَا یَفِرُّ الْغَنَمُ عَنِ الذِّئْبِ ابْتَلَاهُمُ اللَّهُ تَعَالَى بِثَلَاثَهِ أَشْیَاءَ الْأَوَّلُ یَرْفَعُ الْبَرَکَهَ مِنْ أَمْوَالِهِمْ وَ الثَّانِی سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ سُلْطَاناً جَائِراً وَ الثَّالِثُ یَخْرُجُونَ مِنَ الدُّنْیَا بِلَا إِیمَانٍ» [۹]

روزگاری بر امّت من خواهد آمد که از علماء، آن گونه که گوسفندان از گرگ فرار می‌کنند، می‌گریزند. وقتی چنین شد، خداوند متعال، آنان را به سه بلا گرفتار می‌سازد: اول آنکه برکت را از اموالشان می‌گیرد. دوم، افرادی ستمکار بر آنان مسلط می‌کند و سوم آنکه از دنیا بدون ایمان خارج می‌شوند.

برگرفته از کتاب روزه، سلوک پرهیزکاران

————————————————

پی نوشت ها:

[۱]. بحار الأنوار، ج ۶۸، ص ۲۲۱.

[۲]. الأمالی (للصدوق)، ص ۹۳.

[۳]. جامع الأخبار، ص ۵۹.

[۴]. عوالی اللآلی، ج ۴، ص ۷.

[۵]. قیامه / ۲۲ و ۲۳.

[۶]. وسائل الشیعه، ج ۱۶، ص ۹۴.

[۷]. الأمالی (للصدوق)، ص ۹۵.

[۸]. الکافی، ج ۴، ص ۶۴.

[۹]. جامع الأخبار، ص ۱۳۰.