آیت الله محقق داماد گفت: دست از اجتهاد بر نداریم و متد خود را حفظ کنیم، اما اعتقاد داشته باشیم که حقوق اسلامی این توان را دارد که در مقابل حقوق های مدرن قرار گیرد به شرط آنکه اجتهاد در کنار آن باشد.

به گزارش مرجع ما به نقل از شفقنا، آیت الله محقق داماد این استاد حوزه و دانشگاه صبح امروز در نشست «دیه» که توسط موسسه‌ فقه الثقلین قم در خانه‌ معلم این شهر برگزار شد، با اشاره به گسترش فضای ارتباطاتی بین مردم، تصریح کرد: دیگر هیچ فقیهی نمی‌تواند فتوا را بین خود و مقلد پنهان کند.

او در قسمتی از سخنان خود به مبنای عقلایی حجیت خبر واحد پرداخت و گفت: آیا عقلای امروز با یک خبر واحد آن اصل بدیهی حقوق بشری را زیر پا می‌گذارند؟

محقق داماد اظهار کرد: اجتهاد نهاد مقدسی است که به نظر من توجیه گر خاتمیت نبوی است و بدون اجتهاد مستمر، مساله خاتمیت با مشکل کلامی جدی روبرو خواهد شد و تنها توجیه خاتمیت نبوی، همین مساله‌ اجتهاد است البته اجتهاد در مکتب اهل سنت یک معنا و در مکتب شیعی معنا و امتیازات خاص خود را دارد. این مکتب هم از نظر منابع راه خود را می رود و هم بر اصلی پافشاری دارد که از مختصات آن است و آن اینکه صحف الهی به حکم لایمسه الا المطهرون، تنها توسط دامن‌های پاک فهم می‌شود و فهم این کتاب نصیب هرکسی نمی‌شود.

او ادامه داد: امروز ما شاکریم که این میراث عظیم را در اختیار داریم و شریعت احمدی توسط خاندان اهل بیت و اصحاب پاک نبوی به دست ما رسیده است. اینک با کوله‌باری از تکلیف و تعهد روبرو هستیم. ما خود را موظف می‌بینیم که تکالیف شرعی مردم را استنباط کنیم اما سه نقطه نظر است که باید در کنار هم قرار دهیم.

محقق داماد به بیان این سه نقطه نظر پرداخت و بیان کرد: اول اینکه امروز دیگر مثل سابق نیست که مفتی فتوایی را بدهد و نزد مقلد به نحو محرمانه بماند. امروز عصر انفجار اطلاعات است و ما با انفجار اطلاعات در رسانه‌ها روبرو هستیم و هیچ فتوایی پنهانی و محرمانه نمی‌ماند. دوم اینکه در جهانی زندگی‌ می‌کنیم که نعوذ بالله، (فقط نقل است و اعتقاد نیست) به عقیده برخی اعلامیه حقوق بشر را در کنار کتب آسمانی قرار داده و آن را در این سطح محترم می شمارند. سوم اینکه برای ما فقیهان ایران در قانون اساسی، ۱۰ سمت بالای کشور به شخص مجتهد داده شده است؛ رهبر، رئیس قوه قضائیه، دادستان، رئیس دیوان عالی کشور، شش فقیه شورای نگهبان باید مجتهد باشند البته وزیر اطلاعات هم باید مجتهد باشد که در حقیقت ۱۱ سمت می‌شود یعنی کشور بناست که بر پایه‌ اجتهاد اداره شود.

محقق داماد با بیان اینکه حال این سه نکته را در کنار هم بگذاریم و بپرسیم چگونه باید فتوا بدهیم و استنباط کنیم؟ گفت: ما از اجتهاد این تعریف را داریم که روش مخصوص خود را دارد و نباید از این روش اجتهاد شیعی دست برداریم. دست برداشتن از این روش بر سر شاخ نشستن و بن بریدن است. ما باید پاسخگو باشیم. چه باید بکنیم که از قافله جهانی امروز منزوی نشویم و حقوق اسلام را به ناکارآمدی متهم نکنیم؟ ما معتقدیم نظام حقوقی ما می‌تواند در کنار نظام‌های پیشرفته قرار گیرد.

او گفت: پیشنهاد من این است که اجتهاد شیعی یک روش دقیق  است و راه ۱۴۰۰ ساله دارد که باید بر آن پای فشاری کنیم. اجتهاد شیعی اصول و روشی دارد که ۱۴۰۰ سال بر آن پای فشاری شده و ما هم نباید دست از این راه برداریم و الا مانند فرزندی خواهیم بود که پدران خود را انکار کرده و بر حرام زادگی تفخر می‌کند. در دو قرن شیخ انصاری از ایران به نجف می‌رود و پای درس صاحب جواهر می‌نشیند. در شرایطی که آوازه‌ی صاحب جواهر همه جا را گرفته است.

او افزود: پدرم می‌گفت مکاسب را با متاجر جواهر مقایسه کنید. همه‌ی آن نقد جواهر است. شیخ فقاهت را کنار نمی‌گذارد بلکه اجتهاد می کند. میرزای شیرازی وقتی پای درس صاحب جواهر می‌نشند می‌بیند استفاده نمیکند. می‌خواهد به ایران برگردد. به او می‌گویند عجله نکنید و پای درس شیخ انصاری هم بروید. می‌بنید حرف‌ها تازه است. به شیخ انصاری رو می‌کند و غزل زیبای سعدی را می خواند که سرو خرامان چو قد معتدلت نیست. آن همه وصفش که می‌کنند به قامت. چشم مسافر که بر جمال تو افتاد. عزم رحیلش بدل شود به اقامت.

محقق داماد گفت: شیخ انصاری نه تقلید کرد و نه اصول را تغییر داد. صاحب جواهر وقتی به ولایت فقیه می‌رسد آنچنان بحث را تمام می کند که پرونده را گویی مختومه است اما شیخ همین بحث را با دو اصل می‌آورد که از ابدائات است و قابل مقایسه با نظریه ویکتورهوگو است. یکی اصل عدم ولایت احد علی احد است و دیگری تقسیم ولایت به ولایت قضا، اجرا و افتاء که همان تفکیک قواست. به این اجتهاد می‌گویند. نه از روش دست بر می‌دارد نه از فقاهت دوری می کند و نمی‌ترسد که بگوید «فقه جدید» آورده است. این مجتهد بزرگ می‌گوید من «صاع صبره» را نمی‌توانم حل کنم حالا بسیار آسان سینه ستبر می‌کنند که ما مجتهدیم.

او برای اینکه اهل اجتهاد باشیم و مقلد نباشیم، چند پیشنهاد داد و گفت: در خط و مشی فقیهان گذشته پیش رویم اما فکر کنیم که در چه عصری زندگی می‌کنیم. استادم آیت الله العظمی منتظری می‌گفتند اگر یک دهم یا یک صدم نوآوری‌های علامه حلی را ما داشتیم امروز مردم هیچ مشکلی نداشتند. ۵۰۰ اثر از علامه حلی به ما رسیده است. اینهاّ فقهای ما هستند. امروز خبر واحد طوری حجت شده که اطلاق و عموم کتاب را با آن قید می‌زنیم و بعد می‌گوییم دلیل آن آیه‌ی نبا است و بعد می‌گوییم بنای عقلا معتبرترین دلیل حجیت خبر واحد است.

او در پاسخ به اینکه آیا عقلای امروز با یک خبر واحد آن اصل بدیهی حقوق بشری را زیر پا می‌گذارند؟ گفت: با یک خبر واحد بردگی را تجویز می‌کنید؟ آیت الله خوئی در منهاج می گوید آیا باید در جنگ اسیر و برده گرفت یا در همه جا. ایشان به حدیث رفاعه استناد می‌کند و می گوید همه جا. اما در دنیای امروز می گویند گزارشگر نباید تضاد منافق داشته باشد و الا طوری می شنود که دلش می خواهد و این رفاعه برده فروش است و بشتر روایاتش درباره برده است. نباید دقت کنیم که امروز با این فتوا زییر سال نروم؟ دست از اجتهاد بر نداریم و متد خود را حفظ کنیم اما اعتقاد داشته باشیم که حقوق اسلامی این توان را دارد که در مقابل حقوق های مدرن قرار گیرد به شرط آنکه اجتهاد در کنار آن باشد.

او گفت: در اخبار استنباط و در قرآن تدبر؛ به هر خبری که نباید عمل کرد. تدبر و استباط دو بال فقه شیعی است. فقه آن است که بداند این روایت برای چه صادر شده است.

محقق داماد در پایان اظهار کرد: قم شهر علم و فقاهت بود. من طلبه بودم می گفتند آقای بروجردی طلبه‌ی جوان دارد که باهوش است. آقای صانعی لباس نداشت. همه آن خیابان بحث و داد و قال بود. همه بعد از نماز به کتابخانه می‌رفتند، اما در زیر سایه‌ سیاه فقری که فخر بود درس می‌خواندند. همه بنا بود فقیر باشند و امتیاز نبود اما زیر این سایه سیاه فقر دانش و اخلاق انسانی بود. صفا را نمی‌توانیم ترجمه کنیم و ما فقط این احساس را در طلبگی قم داشتیم.