به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه) به نقل از جماران دکتر محمد مقدم با حضور در حسینیه فاطمه الزهرا به مناسبت شهادت امام جعفر صادق (ع)، با اشاره به عظمت و والایی شخصیت امام جعفر صادق، پایه گذار مکتب گران سنگ جعفری، گفت: امام جعفر صادق (ع) حق بزرگی نه تنها بر گردن شیعیان و مسلمانان جهان دارند، بلکه هر انسانی با هر دینی که معتقد به فرهنگ و تفکر در  هر حوزه ای است زیر دین این امام  بزرگوار قرار دارد.

وی یکی از بارزترین و حساس ترین نقش امامان شیعه در زندگی و دوره حیاتشان را مبارزه با جهل در عرصه فرهنگ دینی دانست و افزود: برای یک دین، عقیده و آیین هیچ بلایی مهلک تر و شکننده تر از جهل و جزم نیست. چرا که در بستر  جهل و نادانی است که همه زشتی ها رشد می کنند و جرم های مختلف را به وجود می آورند.

دکتر مقدم ادامه داد: در طول تاریخ هم همیشه جهل و جزم دست در دست هم داشته اند. به همین خاطر هم سراسر عمر دو قرن و نیمه امامان شیعه وقف و صرف مبارزه با جهد و جمود دینی شده است. یکی از موفق ترین و تأثیر گذار ترین این شخصیت ها به روایت از تاریخ و با توجه به شاگردانی که پرورش داده اند، امام جعفر صادق (ع)، است.

رییس سابق مرکز اسلامی هامبورگ گفت: برای موفقیت در گسترش فرهنگ شیعی و پرورش شاگردانی صالح شرایط و زمینه هایی برای امام ششم فراهم بود که توجه به این شرایط خالی از لطف نیست. در فراهم بودن شرایط برای امام صادق نقش پدران و امامان قبل از ایشان به خوبی روشن است. امامان قبل از ایشان همه تلاششان را بر روشن کردن مکتب دینی و مبارزه با جهالت گذاشته بودند.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر مقدم درباره دیگر شرایطی که برای امام جعفر صادق (ع)، فراهم بود تا ایشان بتوانند مکتب شیعی خود را پایه گذاری کنند، گفت: در زمان امام صادق شرایط و کش مکش های سیاسی،  وضعیتی را به وجود آورده بود که درآن وضعیت امویان توان پرداخت و کنترل همه مسائل را نداشتند.

وی ادامه داد: زمان امامت ایشان،  مصادف با زمان روی کار آمدن عباسیان و دیگر جریانات سیاسی بود. بنی امیه توان کنترل نزاع های سیاسی که ایجاد شده بود را نداشتند و قدرتشان رو به اضمحلال بود. نزاع بین امویان و عباسیان و نزاع بین دیگر قدرت های سیاسی باعث به وجود آمدن شرایطی شده بود که امام جعفر صادق (ع)، بتوانند به یاری خدا مکتبی شیعی را ایجاد کنند.

این محقق در حوزه اندیشه امام خمینی پس از اشاره به تنازع و کش مکش بر سر قدرت به عنوان اولین عامل در ایجاد فضا برای بهره گیری امام ششم در ایجاد مکتب فکری شان، ادامه داد: عامل دوم موفقیت ایشان این بود که امام می دانستند  هر دو طرف دعوا یعنی بنی امیه و بنی عباس تنها به کسب قدرت فکر می کنند و هدف شان از شعار هایی که به نام اسلام سر می دهند این است که بتوانند به وسیله آن شعار ها، قدرت کسب کنند. بنابراین ایشان در این تنازع ها  ورود پیدا نکردند و مانند دیگر گروه های سیاسی برای کسب قدرت وارد این صحنه نشدند.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر مقدم افزود: هر چند امامان شیعه به حقانیت خود واقف بوده اند ولی آنها اعتقادی به توسل به زور در برابر مردم برای گرفتن حق خود نداشتند و با نفوذ در روح و جان مردم با آنها ارتباط برقرار می کردند. بنابراین عدم ورود امام صادق به این مسائل مقبولیتی را برای ایشان نسبت به مدعیان قدرت فراهم می کند.

رییس سابق مرکز اسلامی هامبورگ، سومین عامل برای موفقیت امام جعفر صادق (ع)، را این گونه توضیح داد: پایه گذار مکتب فکری امام جعفر صادق (ع)، خود ایشان هستند و به این امر را به دیگران واگذار نمی کنند. علم و شخصیت امام از ایشان محور فکری ساخته است که باعث مقبولیت و پذیرش ایشان از طرف سر رشته داران و مدعیان در حوزه های مختلف علمی و فقهی شده است.

وی در ادامه افزود: محوریت امام ششم فضایی را ایجاد کرده است که در دنیای اسلام تا زمان ایشان و بعد از ایشان وجود نداشته است. به گفته و تاکید مورخان امام جعفر صادق (ع)، بیش از 4000 شاگرد داشته اند که از سراسر جهان اسلام به منظور فراگیری علوم مختلف نزد ایشان حاضر شده بودند. همه این افراد بر علم و شخصیت برجسته و والای ایشان اعتراف داشتند.

دکتر مقدم با بیان اینکه بیت، مدرسه، منزل و محل کار امام صادق محلی برای تحصیل شاگردانشان شده بود، ادامه داد: دانشگاه امام صادق شاگردانی آشنا به دین، فلسفه، اخلاق و علم را پرورش داد و به سرتاسر جهان اسلام فرستاد که توانستند تشیع را در جهان گسترش دهند. پرورش شاگردانی در عرصه های مختلف مثل کلام، فقه، حقوق، سیاست، طب، شیمی و دیگر حوزه ها نشان دهنده کامل بودن علم امام جعفر صادق است.

وی افزود: امام جعفر صادق (ع)، یک حلقه متصل از یاران خود را در جهان اسلام ایجاد کرد که نه تنها جهان اسلام را از نظر فکری پاسداری می کردند بلکه این حلقه متصل به هم در مواجه با حکومت های ظالم آن زمان قرار گرفتند و بارها آنها را به چالش کشیدند. منصور یادداشتی به امام داد که محتوای آن این بود، ما دوست داریم که در کنار شما باشیم، همچنین شما در کنار ما باشید و ما را هدایت کنید. امام نامه وی را این چنین پاسخ داد: کسی که خدا را بجوید و آخرت را طلب کند همنشین تو نمی شود چرا که همنشینی تو عاملی برای فراموشی آخرت و خداست و کسی که دنیادار باشد لب به نصیحت تو نمی گشاید، چرا که نصیحت تو به بر باد رفتن سر منجر می شود.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر مقدم در ادامه سخنان خود به برخی از ویژگی های مدرسه امام جعفر صادق اشاره کرد و گفت: یکی از خصیصه های مهم در مکتب امام جعفر صادق (ع)، استقلال است. امام جعفر صادق (ع)، یک جمع و جامعه فکری مستقل از خود را  از نظر فرهنگی، فکری، اقتصادی و سیاسی پرورش دادند. این استقلال اجازه نمی داد سایه قدرت ها و حکومت های حاکم کمترین روزنه ای را برا این جمع داشته باشد، چرا که وابستگی، به ویژه از نظر مالی و اقتصادی مانع از استقلال رای و فکر درافراد می شود.

رییس سابق مرکز اسلامی هامبورگ در ادامه به دو نمونه از تلاشهای منصور دوانقی برای نفوذ به حلقه یاران امام جعفر صادق (ع)، اشاره کرد و گفت: در یکی از این نمونه ها منصور دوانقی خطاب به امام می گوید: شما چرا برای ما حساب باز نمی کنید، همانطور که دیگر مردمان برای ما باز می کنند؟ امام جواب وی را این گونه می دهند: ما از دنیا چیزی نداریم که برای حفظ و حراست آن از تو بترسیم. نه ما اهل دنیاییم که برای حفظ آن از تو بترسیم و نه تو اهل آخرت که برای داشتن آن از تو حساب ببریم.

وی به یکی دیگر از تلاشهای دوانقی اشاره کرد و گفت: منصور یادداشتی به امام داد که محتوای آن این بود، ما دوست داریم که در کنار شما باشیم، همچنین شما در کنار ما باشید و ما را هدایت کنید. امام نامه وی را این چنین پاسخ داد: کسی که خدا را بجوید و آخرت را طلب کند همنشین تو نمی شود چرا که همنشینی تو عاملی برای فراموشی آخرت و خداست و کسی که دنیادار باشد لب به نصیحت تو نمی گشاید، چرا که نصیحت تو به بر باد رفتن سر منجر می شود.

 حجت الاسلام والمسلمین دکتر مقدم تصریح کرد: به این دلیل استقلال در مکتب امام مهم است که وقتی پول یک حوزه از جایی تامین شود فکر حوزه نیز از همان منبع متاثر می شود. امام صادق می خواهد بگوید اولین خصیصه مکتب من استقلال است چرا که وابستگی دنیوی فکر و فرهنگ را وابسته می کند و عدم وابستگی در مسائل دنیوی باعث آزادی در فکر و اندیشه می شود.

این پژوهشگر آثار امام خصیصه دوم مکتب امام جعفر صادق (ع) را جامعیت مکتب ایشان دانست و تاکید کرد: علوم مختلف نقلی، عقلی و انسانی در جامعه دانشگاهی امام صادق تدریس می شده است. باید به این نکته توجه کرد که در خط فکری بزرگان علمی جامعیت وجود دارد و یا به داشتن جامعیت نزدیک است، از نمونه افراد می توان به ابن سینا اشاره کرد که علاوه بر تسلط به پزشکی بر علوم دیگر مانند فلسفه و فقه واقف بود.جامعیت افکار امام جعفر صادق (ع)، باعث پرورش شاگردانی خوب و شایسته مانند جابر ابن حیان شد که بعضی از آثارشان با گذشت قرنها هنوز در دانشگاه های معتبر جهان تدریس می شود.

رییس سابق مرکز اسلامی هامبورگ در توضیح سومین ویژگی مکتب امام جعفر صادق (ع) گفت: مسئله رواداری و تحمل در مکتب و مدرسه امام جعفر صادق (ع) مسئله ای حائز اهمیت بوده است. اگر جامعه افکار مخالف خود را نپذیرد، آن جامعه می پوسد. چرا ما اینقدر کم تحملیم؟ از حکومت گرفته تا مردم، از بزرگان و خواص گرفته تا عوام.

دکتر مقدم ادامه داد: هر فکر و اندیشه ای قابل نقد و اعتراض است. باید به این نکته توجه داشت که هیچ فرد و هیچ فکری مطلق نیست. جامعه باید پویایی و حیات پیدا کند و اگر در جامعه ای گفت و شنود نباشد آن جامعه به جامعه ای شنونده، مقلد و فرمانبر تبدیل می شود که این ویژگی ها باعث زوال جامعه می شود. باید از همان دوران کودکی فرزندان خود را پرسشگر بار بیاوریم وبه آنها یاد دهیم به آنچه در ذهنشان به یقین نمی رسد اهمیت دهند و مشکلشان را با پرسش کردن رفع کنند.

این پژوهشگر آثار حضرت امام (ره) افزود: این ویژگی بدی است که کمترین اعتراض را به مخالفت تبدیل کنیم و هیچگونه انتقادی را نپذیریم. چرا که با چنین روندی جامعه را به جامعه ای گورستانی تبدیل خواهیم کرد.

وی در ادامه با اشاره به اینکه مردم سالاری راهی است که بشر برای اداره زندگی به آن رسیدهاست؛ گفت: برای مبارزه با فساد در اقتصاد، فرهنگ، سیاست و دیگر حوزه ها باید بتوانیم مردم سالاری را در جامعه پیاده کنیم. باید در کشور زمینه نقد را فراهیم کنیم. مطبوعات رکن اصلی مردم سالاری است، چرا که این رسانه امکان نقد را بخوبی فراهم می کند پس باید به مطبوعات توجه خاصی داشته باشیم. مدارا و تحمل بزرگترین شیوه ای است که امام جعفر صادق (ع)، در کتب خود شکل داده اند. امام صادق (ع) این نکته را بخوبی می دانستند که جلوی اندیشدن به امور مختلف در افراد را نمی توان گرفت. آنچه مانع از این می شود که اندیشه و فکری به خطا کشیده شود، برخورد با آن فکر به وسیله فکر و اندیشه ای متفاوت است. بحث و گفتگو راهکار پیشبرد صحیح یک فکر است. مرحوم مطهری همیشه می گفتند آرزوی من این است که در جلساتی درس دهم که در آنها افق فکری مخالف داشته باشم.

دکتر مقدم افزود: قرآن امر به معروف و نهی از منکر را وظیفه انسانها دانسته است و باید متوجه بود این دو مهم به معنای سرک کشیدن در زندگی شخصی دیگران نیست.  بلکه اینها باید وسیله ای برای نقد و به منظور راهگشایی در زندگی افراد باشد.

رییس سابق مرکز اسلامی هامبورگ تاکید کرد: مدارا و تحمل بزرگترین شیوه ای است که امام جعفر صادق (ع)، در کتب خود شکل داده اند. امام صادق (ع) این نکته را بخوبی می دانستند که جلوی اندیشدن به امور مختلف در افراد را را نمی توان گرفت. آنچه مانع از این می شود که اندیشه و فکری به خطا کشیده شود، برخورد با آن فکر به وسیله  فکر و اندیشه ای متفاوت است. بحث و گفتگو راهکار پیشبرد صحیح یک فکر است. مرحوم مطهری همیشه می گفتند آرزوی من این است که در جلساتی درس دهم که در آنها افق فکری مخالف داشته باشم.

وی با بیان اینکه چهارمین ویژگی مکتب امام جعفر صادق (ع)، اخلاق مداری بوده است، گفت: فقه امام صادق، فقه قرآنی و اخلاقی است. فقه در قرآن قرین اخلاق است، اخلاق انسانی است. فقه اخلاقی است و در نتیجه فقه انسانی است.امام ششم در کنار تدریس طب، فلسفه، شیمی و ... می کوشند شاگردانی اخلاق مدار را تعلیم دهند. ایشان به خوبی می دانستند که انسان موجودی لغزنده است و امکان خطا کردن دارد. انسانها در جامعه کوچک به اشخاص لطمه می زنند و در جامعه بزرگتر همه جامعه را به خطر می اندازند و به آن لطمه می زنند و مانع از وقوع چنین مشکلی اخلاق مداری است.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر مقدم در پایان گفت: امروز بیشتر از هر زمان دیگری محتاج فرهنگ غنی تشیع هستیم و از آن فاصله گرفتیم. اگر بتوانیم فرهنگ تشیع را توام با استقلال، اخلاق، جامعیت و تحمل و نقدپذیری داشته باشیم جهل و جرم از جامعه رخت بر میبندد. داعش تنها گروهی نیست که گرفتار جذم و جمود است، بلکه ممکن است ما هم گرفتار باشیم. راهکار بیرون آمدن از این جزم و جمود متوسل شدن به اسلامی است که از علی آن را به ارث برده ایم. اسلامی که امام جعفر صادق با توجه به خصیصه های امام علی (ع) در جامعه پیاده کردند.