به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه) به نقل از شفقنا؛

حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی در ادامه سلسله جلسات در خارج فقه خود با موضوع «قربانی» روز دو شنبه، 7 مهر ماه، بیان کرد: بحث ما در مسئله قربانی در حج بود، گفته شد که اگر کسی نه قربانی داشته باشد و نه پول آن را باید 10 روز، روزه بگیرد، فروع زیادی در این مسئله مطرح بود که در روزهای گذشته به آن اشاره شد و وارد مسئله 17 شدیم، گذشت که در این مسئله 5 قسمت وجود دارد، که به عنوان 5 فرع در مسئله مطرح می‌شود، روز گذشته به فرع اول و دوم آن اشاره کردیم، اما امروز وارد فرع سوم می‌شویم، امام در این قسمت می‌فرماید: و یجب التوالی فیها یعنی این سه روز باید به صورت متوالی روزه گرفته شود، ظاهر عبارت این است که مسئله اجماعی است.

وی افزود: صاحب جواهر، بعد از ذکر این مطلب که توالی در این سه روز شرط است می‌فرماید: بلا خلاف بل عن المنتهی و غیره الاجماع علیه، البته تفاوت میان لا خلاف و اجماع بیان شد، و آن این که لا خلاف در جایی است که عده‌ای اصلا متعرض این مسئله نشده‌اند، و عده‌ای هم فتوای به موافقت در مسئله داده‌اند اما اجماع مربوط به زمانی است که همه فتوای موافق داده‌اند.

آیت‌الله مکارم ادامه داد: صاحب حدائق، اول کلام ابن حمزه را نقل می‌کند، ابن حمزه گفته است که اگر روز نهم که عرفه است را روزه بگیرد و برای دعا دچار ضعف شود، می‌تواند آن روزه را روزه نگیرد و بعدا روز دیگری بجای روز عرفه، روزه بگیرد، ایشان بعد از نقل این کلام می‌گوید این کلام ضعیف است چرا که تطابق اجماعی است و نمی‌شود بخاطر امری مستحب یعنی دعای عرفه، با اجماع مخالفت کرد. متن کلام ایشان به این شرح است، الخروج عن الاجماع الدال علی وجوب تطابق و الاخبار داله علیه بمجرد هذا التعلیل علیل، مجازفه ظاهره، و الخروج عن امر واجب لمجرد امر مستحب غیر معقول. نکته مورد توجه برای ما در این بخش از کلام صاحب حدائق است که ادعا می‌کند این مطلب امری اجماعی است و حتی ابن حمزه را برای مخالفت با این اجماع سرزنش می‌کند.

وی افزود: در رابطه با وجوب تطابق در این سه روز روایاتی در ابواب 46 و 52 و 53 از کتاب ذبح وحود دارد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم. روایت اول از علی ابن جعفر است، علی ابن جعفر عن اخیه موسی علیه السلام قال سألته عن صیام ثلاثه ایام فی الحج و السبعه ایصومها متوالیه ام متفرق بینهما، قال یصوم ثلاثه لا یفرق بینها و السبع لا یفرق بینها و لا یجمع السبعه والثلاثه جمیعا، همان گونه که مشاهده می‌شود در این روایت صراحتا به وجوب تطابق در سه روز اشاره می‌شود. روایت دوم، از عبد الرحمان ابن حجاج عن ابی الحسن است، صدر این روایت به بحث ما مربوط نمی‌شود و شاهد بحث ما این بخش از روایت است که می‌فرماید، ولیکن یصوم ثلاثه ایام متتابعات، که صراحتا به وجوب تطابق اشاره می‌کند. اما روایت بعد از قول علی ابن فضل واسطی چنین می‌گوید: قال سمعته یقول اذا صام المتمتع یومین لا یطابق الصوم الیوم الثالث فقد فاته صیام ثلاثه ایام فی الحج، اگر چه این روایت به علت حذف نام امام مضمره شده اما گفته ما را تأیید می‌کند، روایت آخری که در اینجا به آن اشاره می‌کنیم حدیث اسحاق ابن عمار است که می‌گوید: عن ابی عبد الله علیه السلام قال لا تصوم الثلاثه الایام متفرقه. این روایات همه دلالت بر این دارد که تطابق شرط بوده و لازم است و مسئله نیز اجماعی است، روایات مخالف هم از آنجایی که تعدادشان کم است، نمی‌تواند در مقابل اجماع و ظهور این روایات مقاومت کنند.

وی ادامه داد: فرع چهارمی که در بیان مرحوم امام بود این است که ایشان فرمود صوم باید بعد از احرام باشد، سوالی که در اینجا پیش می‌آید این است که اصلا ممکن است که فرد بتواند قبل از احرام هم روزه بگیرد یا خیر؟ در پاسخ باید گفت که، اگر کسی در اول ماه ذی الحجه وارد مکه شد، فرصت می‌کند قبل از احرام سه روز روزه را بگیرد و بعد عمره به جا می‌آورد، حال اگر قائل بشویم که فرد می‌تواند از اول ماه ذی الحجه روزه را بگیرد این فرد قبل از احرام روزه‌اش را گرفته و صحیح است.

وی افزود: به هر صورت این مسئله محل بحث است، گروهی متعرض این مسئله نشده است اما گروهی نیز در آن ادعای اجماع کرده‌اند. بهترین کلام، در این مطلب، کلام صاحب ریاض است، ایشان می‌فرماید ولا یجوز صومها الا بعد التلبس بالمتعه الا فی روایت احمد (احمد حنبل) قال فی المنتهی و هو خطء لانه تقدیم للواجب علی وقته و سببه و مع ذلک هو (قول احمد) خلاف قول العلماء و نحوه فی التذکره. در این مطلب چند نکته وجود دارد، یکی این که اولا مراد شما از احرام، احرام برای عمره است یا حج واجب، و دوم این که با این بیان که فرمود این مطلب خلاف قول علما است، ادعای اجماع را مطرح کرده است. اما این که ایشان می‌فرماید تقدیم للواجب علی سببه به این معنی است که قبل از احرام اصلا ذبح بر شما واجب نشده است تا این که بنا باشد آن را به روزه تبدیل کنید، یعنی ذبح بعد از احرام واجب می‌شود. شهید ثانی در کتاب مسالک بدون ادعای اجماع فتوی می‌دهد که باید ابتدا محرم بشود.

وی ادامه داد:اما دلایلی نیز بر این مسئله اقامه شده است، یکی از این دلایل همان فرمایش مرحوم امام است (تقدیم للواجب علی وقته بلا سبب) دومین دلیل عبارت است از قاعده اشتغال، به این معنی که آیا اگر بنده قبل از احرام سه روز، روزه بگیرم واجبی که بر گردن من است ساقط می‌شود یا خیر؟ اشتغال یقینی مقتضای برائت یقیقنی است، و با روزه گرفتن قبل از احرام برائت یقینی حاصل نمی‌شود. اما دلیل سوم این مسئله دلالتی است که در آیه شریفه وجود دارد، آیه می‌فرماید: ثلاثه ایام فی الحج، فی الحج یعنی در زمان حج اگرچه واقعا زمان حج ذی الحجه است، اما قبل از این که فرد محرم بشود چگونه می‌توان ادعا کرد که این ثلاثه ایام فی الحج واقع شده است؟ یعنی ظاهر این آیه این است که باید متلبس به حج شده باشد و اقل تلبس به حج، احرام است.

آیت‌الله مکارم افزود: گذشته از دلایل سوال دیگری در این مسئله وجود دارد و آن این که منظور از احرامی که در آیه به آن اشاره شده، احرام برای عمره است یا احرام حج تمتع؟ فیه خلاف، برخی می‌گویند ملاک فقط احرام حج است، اگر محرم به احرام عمره شده نمی‌تواند روزه بگیرد، اما صاجب ریاض از شرایع و تحریر و منتهی الآمال و ارشاد و قواعد و خلاف شیخ و تذکره علامه، نقل می‌کند، که احرام به حج عمره کفایت می‌کند. اما در کتاب دروس و لمعه و شرح لمعه چنین گفته شده که فرد حتما باید برای خود حج تمتع احرام بسته باشد تا بتواند روزه بگیرد و احرام برای حج عمره کافی نسبت، دلیلی نیز که این بزگرواران ارائه کرده اند این است که ظاهر آیه می‌گوید ثلاثه فی الحج، کسی که نتواند هدی به دست بیاورد باید محرم به احرام حج باشد، چرا که قبل از احرام به حج هنوز هدی واجب نشده است، اما در پاسخ به این دلیل باید گفت، حجی که این آیه در مورد آن وارد شده حج تمتع است، عمره در حج تمتع بخشی از حج است، یعنی زمانی که فرد برای حج عمره نیز محرم می‌شود، در اصل در حال انجام اعمال حج واجب است، پس هم احرام عمره کافی است و هم احرام حج واجب.