حضرت آیت الله سیستانی به پرسشی درباره شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر پاسخ داده اند.

به گزارش مرجع ما به نقل از شفقنا، متن پرسش و پاسخ به این شرح است:

پرسش: لطفا شرایط واجب شدن امر به معروف و نهی از منکر را توضیح دهید.

پاسخ: در وجوب أمر به معروف و نهی از منکر باید شرائط زیر وجود داشته باشد :

۱ ـ شناخت معروف و منکر ولو به طور اجمال . بنابراین کسی که معروف و منکر را نمیشناسد، و آنها را از همدیگر تشخیص نمیدهد، امر به معروف و نهی از منکر واجب نیست، بلی گاهی برای امر به معروف و نهی از منکر کردن یاد گرفتن و شناختن معروف و منکر، واجب میشود .

۲ ـ احتمال تأثیر در شخص خلافکار . بنابراین اگر کسی میداند که سخن و گفته او أثر ندارد، مشهور بین فقهاء آن است که در این صورت وظیفه ندارد، و امر به معروف و نهی از منکر بر او واجب نیست، ولی احتیاط واجب آن است که کراهت و ناراحتی خود را از کارهای ناشایسته خلافکار بهر طوری که ممکن است اظهار نماید، هر چند بداند که در او اثر نخواهد داشت .

۳ ـ قصد ادامه کارهای ناشایسته و خلاف از شخص خلافکار . بنابراین شخص خلافکار چنانچه نخواهد کارهای خلاف خود را تکرار کند و دوباره مرتکب شود، امر به معروف و نهی از منکر واجب نیست .

۴ ـ معذور نبودن شخص خلافکار در کارهای زشت و خلاف خود، با اعتقاد اینکه کار زشتی که انجام داده حرام نبوده، بلکه مباح بوده، و یا کار خوبی که ترک کرده واجب نبوده است .

بلی اگر منکر از کارهائی باشد که شارع مقدّس هرگز بوقوع آن راضی نیست ـ مثل قتل نفس محرّم ـ جلوگیری از آن واجب است، هر چند انجام دهنده معذور باشد، و حتّی مکلّف هم نباشد.

۵ ـ ضرر جانی یا آبروئی و یا مالی ـ بمقدار قابل توجّه ـ شخص امر کننده به معروف و نهی کننده از منکر را تحدید نکند، و مشقّت و دشواری غیر قابل تحمل وجود نداشته باشد، مگر اینکه کار معروف ـ خوب ـ و منکر ـ بد ـ بقدری نزد شارع مقدّس مهم باشد که باید در راه آن ضررها و دشواریها را تحمّل نمود .

اگر بخود امر به معروف و نهی از منکر کننده ضرر متوجّه نشود، ولی بر کسان دیگر از مسلمین ضرر جانی، یا آبروئی، و یا مالی معتنا به متوجّه گردد، امر به معروف و نهی از منکر واجب نمیشود، که در اینصورت أهمّیت ضرر و آن کار مقایسه میگردد که گاهی در صورت ضرر هم امر به معروف، و نهی از منکر ساقط نمی شود .

پرسش: آیا امر به معروف و نهی از منکر با وجود احتمال تأثیر و ایمنی از ضرر در مورد کسی که از دوستدران اهل بیت نیست و یا کافر است، واجب است؟

پاسخ: بلی، اگر همه شرایط فراهم باشد واجب است.

و از جمله شرایط آن است که شخص در ارتکاب منکر و یا ترک واجب، معذور نبوده باشد و جاهل مقصر و معذور نیست پس او را نخست باید ارشاد و راهنمایی کرد سپس اگر مخالفت ورزید مورد امر و نهی قرار داد.

و این، در صورتی است که منکر از چیزهایی نباشد که شارع مقدّس به هیچ وجه راضی به وقوع آن نیست مثل فساد در روی زمین و آدم کشی وخونریزی و امثال آن وگرنه جلو اینگونه کارها باید گرفته شود هرچند که کننده، جاهل قاصر بوده باشد.