به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه)؛

آیت الله هاشم هاشم‌زاده هریسی در گفت و گو با شفقنا درباره چگونگی احیای مناظرات دینی امام رضا(ع) با دیگر ادیان ابراهیمی و بهره مندی از تبعات مثبت این تعامل در دنیای معاصر گفت: مناظره های امام رضا(ع) علم، کلام، عقاید، فلسفه و مجموعه ای از علوم اسلامی و انسانی است. این مناظرات علاوه بر علم یک متد یا روش نیز هست. روش مناظره های امام رضا(ع) چگونگی بحث و برخورد درست با مخالفان، دشمنان و معاندین را نشان می دهد.

تأکید اسلام به انتخاب متدی صحیح

او افزود: اینکه ما تنها نماز، روزه، امر به معروف و خدمت به مردم کنیم و آنها را به سوی خدا دعوت کنیم، اعمال خوبی است، اما دین اسلام تنها دین عمل نیست بلکه دین روش هم هست. ما باید همه اعمال خود را با روش، شکل و قالب درستی انجام دهیم، اگر روش درست نباشد، عمل خوب فاسد می شود. به عنوان مثال اگر ما امر به معروف که بهترین و مهم ترین عبادت است را با روش نا مناسبی انجام دهیم و به گونه ای عمل کنیم که مردم از دین فرار کنند، به مردم توهین شود و دل شکسته شوند، امر به معروف ما تبدیل به منکر می شود.

او با بیان اینکه عمل صالح باید دارای ذاتی خوب، برای خدا و با روش، قالب و زبان درست باشد، گفت: دعوت دنیا به سوی خدا، اسلام و عدالت بسیار شایسته است اما چگونگی و روش دعوت از اهمیت بسیاری برخوردار است. ما باید دنیا را به زبانی به سوی خدا دعوت کنیم که موجب لجاجت و خصومت آنان نشود و دردسرها و هزینه هایی برای ما نداشته باشد. این اصل در مناظرات امام رضا(ع) به خوبی مشهود است. امام(ع) در دعوت مردم به سوی خدا، فلسفه و کلام روش خاص و درستی داشتند. برای دشمن خط قرمزی مشخص نمی کردند و اجازه می دادند هر چه که می خواهند بگویند، پس از آن امام با علم خود و بیان چند جمله آنها را قانع می کرد. اگر مناظره کنندگان امام افرادی منصف بودند، به سوی خدا و امام رضا(ع) بازمی گشتند و در غیر این صورت در جای خود می ماندند.

در برخورد با دشمنان خشونت و خصومت به خرج ندهیم

عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: ما با استفاده از سیره امام رضا(ع) باید توجه داشته باشیم که در برخورد با دشمنان خود خشونت، ناسزا و خصومت به خرج ندهیم و به مقدسات آنان توهین نکنیم چرا که توهین به مقدسات مساوی با همه زشتی هاست. ما می توانیم با متد و روشی درست و مناسب مقابل شیعه هراسی، اسلام هراسی و ایران هراسی را بگیریم و ثابت کنیم که اسلام سازنده و آیین صلح، صفا، مهر، محبت و رحمت است.

او به مناظرات سایر ائمه و پیامبر اسلام (ص) اشاره و اظهار کرد: سایر ائمه و پیامبر اسلام با دشمنان خود مناظره و از این طریق آنان را هدایت می کردند. مناظرات ائمه در کتابی تحت عنوان احتجاج طبرسی در چهار جلد توسط مرحوم علامه طبرسی جمع آوری شده است که مناظره های امام رضا(ع) نیز بخشی از این کتاب را به خود اختصاص داده است. در این کتاب مناظرات امام رضا(ع) بسیار پر محتوا و زیباست چرا که در آن زمان مامون به مسایل علمی علاقه پیدا کرده بود و فلاسفه و علمای کلام را جمع می کرد و امام رضا(ع) را به مناظره علمی با آنان دعوت می کرد. امام رضا(ع) از این فرصت استفاده کرد و بدون توجه به اینکه این افراد از ادیان دیگر هستند، اسلام را قبول ندارند و شاید به اسلام توهین هم کرده باشند، با آنها به شیوه ای درست بحث و مناظره می کرد.

آیت الله هاشم زاده هریسی به مناظره های درون دینی امام رضا(ع) نیز اشاره کرد و گفت: امام نه تنها با ملل، ادیان و مذاهب مختلف حتی با کسانی که دین ندارند، مادی و منکر همه معقولات هستند نیز مناظره می کرد. علاوه بر این امام مناظرات درون دینی نیز داشتند. یکی از اصحاب امام موسی کاظم اموالی از مردم گرفته بود و برای اینکه این اموال را به امام رضا(ع) نسپرد، ایشان را انکار می کرد، در این میان عده ای هم از او تبعیت کردند و مذهب واقفیه را تشکیل دادند. در آن زمان امام رضا(ع) آنها را تکفیر نکرد بلکه با آنان نیز وارد مناظره و مذاکره شد و آنها را قانع کرد.

او ادامه داد: یکی دیگر از مناظرات درون دینی امام رضا (ع)، مناظره ایشان با برادر خود زیدبن موسی بن جعفر است. زید انسانی تندرو و آتشی بود. او از کسانی که شیعه را مورد آزار و اذیت قرار داده بودند و با اهل بیت خصومت داشتند، انتقام می گرفت و خانه های آنها را به آتش می کشید. گرچه زید از موضع تعصب و حمایت از اهل بیت و دفاع از آنها این کار را انجام داد، ولی امام رضا(ع) از کار او راضی نبود و با زید به مناظره پرداخت. امام خطاب به زید گفت: ای زید روایاتی شنیده ای که شما را فریب داده و گمان می کنی چون تو فرزند زهرا هستی، خداوند به خاطر عصمت و حرمت زهرا تو را با آتش نمی سوزاند. در صورتی که هر کس که گناه، معصیت، تندروی و بی عدالتی کند و آتش شعله ور کند و به تعبیر امروز داعشی عمل کند و تفکر داعشی را در جامعه توسعه دهد، اگر فرزند زهرا هم باشد خداوند او را به جهنم می برد. زید گفت که من برادر تو هستم، من فرزند پدر تو هستم، باید احترام پدرت را در مورد من حفظ کنی. امام در پاسخ به او گفت: تو برادر و پسر پدر من هستی، اما تا مادامی که شما تندروی نکنی و با تندروی اعمال افراطی و غیرمنصفانه مرتکب نشوی. وقتی به گناه مرتکب شوی این رحم و ارتباط خویشاوندی بریده می شود همانطور که پسر نوح ارتباط و پیوندش با نظر قرآن بریده شد.

امام رضا (ع) همگان را به اعتدال دعوت می کرد

عضو مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد: امام رضا(ع) تندروی را نمی پسندید و معتقد بود تندروی که حاصل شود انسان حد و مرز نمی شناسد و نمی تواند معیار عدالت و انصاف را رعایت کند و از حق تجاوز می کند. امام همگان را به اعتدال دعوت می کرد و می گفت اقدام زید گناه و معصیت است. ایشان می فرمود: «قصد، سنت، روش و مرکب ما اعتدال است.» از نظر امام همه مسایل و مشکلات را می توان با مناظره و علم و در جایی که امکان دارد با محبت حل کرد. در روایاتی از حضرت علی نیز آمده است: «هر کس در دشمنی مبالغه کند به گناه مرتکب می شود.» این تأکید حضرت امیر نشان می دهد که خصومت و عداوت حد و اندازه دارد، اگر از حدش بگذرد، موجب   تهمت، افترا و بی انصافی شده و به هزار و یک گناه کبیره مبتلا می شود.

او به کاهش یا حذف افراط گرایی و خشونت از جهان اسلام با الگوبرداری از سیره امام رضا(ع) اشاره و اظهار کرد: روش مورد استفاده امام رضا (ع) در مناظره ها می تواند برای مقابله امروز ما با گروه های افراطی  الگوی مناسبی باشد اما متاسفانه مناظرات ایشان در کتاب ها مانده و گرد و غبار می خورد و بایگانی شده است. ما باید آنها را ترجمه و متدبندی کرده و با استفاده از آنها اسلام، انقلاب و مکتب تشیع را به جهان معرفی کنیم. اگر ما دنیا را علیه خود بسیج کنیم، آنان نه می ترسند و نه از خشونت و دشمنی خود عقب نشینی می کنند بلکه شمشیر بر می دارند و با لجاجت مقابل شیعه می ایستند.

آیت الله هاشم زاده هریسی افزود: اگر می خواهیم شیعه را در سراسر جهان حفظ کنیم باید به گونه ای عمل کنیم که همه یا اکثریت قاطع، حقیقت شیعه یعنی اینکه شیعه یک گروه نیست بلکه یک مذهب، عقیده، اندیشه و فکر است. دارای منطق، اعتدال و عدالت است و تندرو نیست را به اثبات برسانیم. اگر ما بتوانیم عملا و قولا شیعه را به این صورت معرفی کنیم بسیاری از کشورها در برابر شیعه سر تعظیم فرود می آورند یا لااقل خصومت نمی کنند. پس از آن کسانی هم که با دوستی و صلح لجاجت می کنند در اقلیت قرار می گیرند و افکار عمومی جهان با آنها مخالف می شود. در این صورت است که ما می توانیم شیعه را در جهان حفظ کنیم، همانطور که ائمه ما شیعیان را با خون دل حفظ کردند تا امروز در جهان حکومتی مقتدر به نام اسلام در مکتب شیعه وجود داشته باشد.

نقش امام رضا(ع) در گسترش مکتب شیعه ایران

او به اقدامات امام رضا(ع) در گسترش مکتب شیعه در ایران اشاره کرد و افزود: در اسلام عمر طولانی نیست، بلکه اسلام همواره تأکید بر عمر مفید و با برکت در محدود زمانی کوتاه یا بلند دارد. امام رضا(ع) 55 سال عمر کرد که 20 سال از عمر خود را صرف امامت کرد. دوره امامت امام رضا(ع) در عصر سه خلیفه عباسی بسیار ستمگر و مکار قرار گرفته بود، اما ایشان به گونه ای با آنها معاشرت می کرد که بتواند در آن مخمصه ها تشیع را حفظ کند. امام با روش و رفتار خود شیعه و همچنین عزت، جان و مال آنها را تا حد امکان حفظ و مدیریت کرد. امام به بهانه ولایتعهدی به ایران آمد و ایران را پناهگاه امامزاده ها و شیعه قرار داد. شیعیان از هر منطقه ای که تحت فشار بودند، فرار می کردند و به ایران می آمدند؛ ایران در زمان رضا(ع) تبدیل به مهد امن برای شیعیان شده بود. پس از آن مردم ایران که محب اهل بیت و ائمه بودند، در امنیت می توانستند امامان خود را زیارت کنند و از وجود امام رضا(ع) در کنار خودشان بهره ببرند.

عضو مجلس خبرگان رهبری برخی دیگر از برکات عمر امام رضا(ع) را برشمرد و گفت: شاخص های آثار و برکات عمر امام رضا(ع) حدود 20 مورد از جمله آثار علمی، اخلاقی، اجتماعی، اعتقادی، روش، دعاها، حکمت ها و روایات بسیار عظیم دعاها و اشعار حکمت هاست. امام رضا(ع) در علم طب کتابی تحت عنوان  رساله ذهبیه نوشت، وقتی این کتاب به دست مامون رسید، بسیار از علم، اصول و کلیات طب تعجب کرد. در روایات ما آمده است که مامون دستور داد این کتاب را با آب طلا بنویسند. از میان همه این آثار، مناظره های امام رضا(ع) یکی از مهم ترین آنهاست که باید شناخته و بررسی شود و محتوا و روش آن در دنیای معاصر و برای گفت و گو با ادیان و مذاهب مختلف و همچنین سخن با دشمنان و کسانی که اسلام را قبول ندارند یا علیه اسلام قیام می کنند، استفاده شود.

او در پاسخ به اینکه آیا رهبران مذهبی مسلمانان در الگوبرداری از گفت وگوهای میان ادیان و درون دینی امام رضا (ع) برای برخورد با گروه های افراط گرا به صورت مطلوب استفاده کرده اند، گفت: پیشوایان، علما و روحانیت مذهبی ما بسیار فعال هستند و کار می کنند و اسلام و شیعه را تبیین کرده و کتاب های فراوانی می نویسند، اما متاسفانه ما تنها به بیان حقایق با اندیشه و سلیقه شخصی اکتفا می کنیم و روش و متد درست و واحدی نداریم. این در صورتی است که نیمی از عمل صالح بیان حق، عقیده و گفتار اصولی است و نیم دیگر آن دقت در انتخاب روش گفتار با دشمنان و دوستان و تبیین معادلات بین المللی را تشکیل می دهد. ما طبق تاکید قرآن باید سخن نیک را با محبت، عدالت و زبان نرم بیان کنیم.

داعش اندیشه ای است که از خصومت های میان ما به وجود آمده است

هاشم زاده هریسی به سوء استفاده گروه های تندرو از بحث ها و اختلافات سیاسی در کشورها اشاره و اظهار کرد: ما باید با الگوبرداری از متد حضرت رضا در مناظره ها دعواهای سیاسی، جناح بندی ها، تهمت ها، افتراها و تندروی ها را از بین ببریم. تندروی داعش از یک اندیشه شروع شده است، اندیشه ای که در اثر خصومت، تکفیر، پمپاژ کردن بد بینی و خیانتکاری خود ما حاصل شده است. داعش ساخته فلان کشور نیست، این گروه ها در عصر امام علی نیز وجود داشتند و امام(ع) فرمود تا قیامت هم خواهند بود. ما نباید حقایق را تحریف و پنهان کنیم و توجه داشته باشیم که تداوم و گسترش خصومت میان ما منجر به گفتار خشونت بار و سپس عمل خشونت بار می شود و در نتیجه اندیشه داعشی که همان خشونت اندیشی و نفرت اندیشی است، رواج می یابد. سران کشورهای اسلامی باید با این نوع افکار و اندیشه ها مبارزه کنند و مانع سوءاستفاده دشمنان شوند.