به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه) به نقل از رسا؛ حضرت آیت‌الله جعفر سبحانی امروز در چهارمین جلسه درس کلام و اندیشه اسلامی در مدرسه علمیه سلیمانیه به ادامه بحث مؤلفه‌های ایمان، تکفیر و شرایط تکفیر پرداخت.

وی با اشاره به مبحث جلسه قبل، گفت: در جلسه پیش‌گفته شد که همه مؤلفه‌های مؤمن در کلمه «لا اله الی الله» مندرج بود؛ اگر کسی به این موضوع ایمان داشته باشد که خدا یکی است، یعنی آفریدگار، مدبر آسمان و زمین‌ها یکی است حتی اگر تفصیلاً در اذهان مردم نبود و به ‌صورت اجمالی وجود داشت.

وی به بیان مؤلفه دیگری از مؤلفه‌های ایمان پرداخت و عنوان کرد: دیگر مؤلفه این است که منکر امر ضروری دین نباشد؛ یعنی وجوب نماز و امربه‌معروف را منکر نباشد درواقع، بین انکار ضروری دین و انکار رسالت پیغمبر اکرم ملازمه وجود دارد؛ به‌اندازه‌ای این ملازمه حائز اهمیت است که منکر شدن وجوب نماز همچون انکار رسالت پیغمبر است.

این مرجع تقلید ضمن اشاره به این‌که انکار احکام واضح و قطعی باعث کفر می‌شود، بیان داشت: هر فردی در جامعه اسلامی زندگی کرده باشد می‌داند نماز، زکات و حج واجب است و اگر مسلمانی با علم به این امر یکی از احکام روشن را انکار کند از دایره ایمان خارج می‌شود.

وی ادامه داد: مسلماً ما در فقه مان 50 هزار حکم شرعی داریم، اگر فردی یکی از این‌ها را انکار کند در این امر صدق نمی‌کند و تنها باید حکمی باشد که تمام مسلمانان به آن آگاهی داشته باشند و روشن باشد.

وی، دلیل طرح این موضوع را تمایز بین مسلمان منکر و فرد تازه‌مسلمان بی‌اطلاع عنوان و تصریح کرد: انسان‌هایی جدید الاسلام هستند، این فرد اگر منکر وجوب زکات شد، نمی‌توان گفت کافر است زیرا اطلاعی ندارد؛ حجاب از ضروریات کسی است که در محیط اسلامی بزرگ‌شده است اما آدم جدیدالاسلامی که تازه به دارالاسلام واردشده و اگر او منکر این امر شد، نمی‌توانیم مانند فرد دیگری که در میان مسلمانان بزرگ شده و از روی عناد حکمی از اسلام را انکار می‌کند برخورد کرد.

حضرت آیت‌الله سبحانی به بیان اقسام تکفیر پرداخت و اظهار داشت: تکفیر افراد بر دو قسم است، تکفیر مطلق که جمعی را به‌طورکلی تکفیر می‌کنند و تکفیر معین که یک فرد را تکفیر می‌کنیم.

وی اضافه کرد: تکفیر مطلق، کلی‌گویی است و در مورد یک گروه که به‌صورت جمعی تکفیر شده‌اند صادق است که شرایط خاصی ندارد اما گاهی تکفیر ما تکفیر معین است که فردی را تکفیر می‌کنیم و هردو نوع تکفیر دارای شرایطی است.

این مرجع تقلید شرط تکفیر مطلق را فهم فقیه از عدم رعایت ضوابط توحید از سوی یک جمع عنوان کرد و ابراز داشت: اما اگر بخواهیم فردی را تکفیر کنیم، شرایطی دارد که اگر این شرایط ثابت نشود نمی‌توان فرد را تکفیر کرد.

وی، اولین شرط تکفیر فرد را غاصب بودن دانست و گفت: غصب این فرد باید برای ما روشن باشد، اگر برای ما روشن نشد هرگز نمی‌توانیم او را تکفیر کنیم؛ علاوه بر آن باید کفرانی این فرد نیز ثابت شود.

استاد عالی حوزه علمیه ادامه داد: اگر کسی بگوید من قائل به وحدت وجود هستم و منظورش وحدت وجودی است را نمی‌توان تکفیر کرد همچنین اگر این فرد بگوید من قائل به وحدت وجود هستم، یعنی وحدت حقیقی و وحدت وجود یکی است، درواقع منظور این است که عدم را نفی می‌کند و این امر خلاف شرع نیست و کفر نخواهد بود.

وی به جنبه کفر اعتقاد به وحدت اشاره و تصریح کرد: این فرد اگر بگوید «وحدت الوجود والموجود»، یعنی هم وجود و هم موجود یک است، بگوید همه عالم خداست و خدا در این موجودات تجلی پیداکرده و خود را نشان داده است، این فرد به‌طورقطع کافر است.

وی با تأکید بر این‌که تکفیر فرد باید در دادگاه صورت گیرد، عنوان کرد: در تکفیر فرد نمی‌توان فقاهت را میزان گرفت و اگر بخواهیم او را تکفیر کنیم باید در دادگاهی صورت بگیرد که ریاست آن بر عهده یک فقیه باشد.

حضرت آیت‌الله سبحانی با اشاره به این‌که تمام مشکلات از ابن تیمیه ریشه گرفته است، گفت: آنان می‌گویند عمار یاسر صریحاً پیغمبر اکرم را  منکر شده است و کافر است اما باید دید که او در چه شرایطی این کار را انجام داده است، در شرایطی که خانواده‌اش را اسیر کردند و جانشان درخطر بود، او از پیغمبر تبری جست و تقیه کرد اما پس از آن نزد پیامبر آمد و گریه کرد و پیامبر به او گفت تو مؤمن هستی و حتی اگر آنان دوباره به سراغ تو آمدند، بازهم این کار را انجام بده.

تقیه، مانع بیان ایمان

وی، مانع بیان ایمان را اضطرار عنوان کرد ابراز داشت: برخی مواقع در مواردی ضروریاتی برای تقیه و انکار وجود دارد؛ آیه‌ای خداوند در شأن جناب عمار نازل فرمود گواه بر این امر است، «مَن کَفَرَ بِاللَّهِ مِن بَعْدِ إِیمَانِهِ إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئنِ‌ُّ بِالْایمَانِ...».

این استاد کلام و اندیشه اسلامی اضافه کرد: دومین مانع بیان ایمان، جهل است به این معنا که فرد نسبت به چیزی که می گوید جاهل باشد.

افراد داعشی نادان مطلق هستند

این مرجع تقلید خطاب به داعشی ها، گفت: تو که الآن صدها نفر را یکجا سر می‌بری، کفر این‌ها کفر مطلق نیست، کفر معین است، ابن تیمیه رهبر شماست و او نیز به تمام این‌ها معتقد است؛ برای تکفیر آنان باید دادگاه تشکیل دهید و شرایط را جداگانه بررسی کنید اما چه کنیم که آنان نادان مطلق‌اند.

مسائل اختلافی دلیل بر تکفیر نیست

وی با طرح این سؤال که آیا مسائل اختلافی می‌تواند باعث تکفیر شود، عنوان کرد: اگر در عربستان بگویید خدا در روز قیامت دیده نمی‌شود، شما کافر شده‌اید زیرا در صحیح بخاری آمده است که خداوند در روز قیامت همچون ماه تابان ظاهر می‌شود اما این مسئله اختلافی است و گروه دیگری بر این اصل معتقد نیستند؛ یکی از این مسائلی که مردم را می‌گیرند و شکنجه می‌کنند و برای او حکم می‌دهند همین موضوع است درحالی‌که این امر صحیح نیست.