حضرت آیت الله العظمی صانعی به مجموعه پرسش هایی درباره عزاداری ائئمه علیهم السلام پاسخ داده اند.

به گزارش مرجع ما به نقل از شفقنا متن پرسش و پاسخ ها به این شرح است:

س – من با هرگونه عزادارى براى امام حسین(علیه السلام)مخالفم، بلکه معتقدم که راه و رسم ایشان را باید آموخت و در زندگى به کار گرفت. آیا این ظلم به امام حسین(علیه السلام)است؟

ج ـ مسلماً عزادارى براى حضرت اباعبدالله الحسین(علیه السلام)جهت آموختن راه و رسم ایشان مى باشد و کلیه کسانى که عزادارى مى نمایند به همین منظور اقدام مى کنند و به مطلوب خود مى رسند و عدم عزادارى براى آن حضرت، ظلم به خود و کوتاهى و عدم معرفت نسبت به آن امام بزرگوار است. ۳/۳/۸۱

س – معمول است بعد از اقامه نماز، اوّل به حضرت سیّدالشهدا(علیه السلام) و بعد به حضرت رضا(علیه السلام) و سپس به حضرت ولى عصر ـ ارواحنا فداه ـ سلام مى کنند. آیا به این کیفیت دستورى رسیده و رجحانى دارد یا خیر؟

ج ـ به امید ثواب، مانعى ندارد. ۲۴/۱۲/۷۷

س – قیام امام حسین و عدم صلح را در چند جمله توضیح بفرمایید.

ج ـ چنان که از جملات خودِ آن حضرت برداشت مى شود قیام آن حضرت براى اصلاح در امت رسول الله(صلى الله علیه وآله) و رشد و هدایت مردم بوده است: «انى لم اخرج اشراً ولا بطراً ولا مفسداً ولا ظالماً، وانما خرجت لطلب الاصلاح فى امه جدّی». و همچنین آن حضرت با شهادت خود، مردم را از جهل و نادانى و ضلالت گمراهى نجات داد؛ چنان که در زیارت اربعین وارد شده که: «و بذل مهجته فیک لِیستنقذ عبادک من الجهاله وحیره الضلاله»؛ یعنى و حسین(علیه السلام)جانش را فدا کرد در راه تو، تا اینکه بندگان از نادانى و سرگردانى و گمراهى نجات یابند. ۲۶/۱/۸۲

س – چرا به امام حسین(علیه السلام) ثارالله مى گویند؟

ج ـ معنى «ثار» حق قصاص و استیفاى عوض خون مقتول است و فقره دیگرِ زیارت عاشورا (وان یرزقنى طلب ثارکم مع امام منصور) شاهد آن است و مراد از «ثارالله» این است که صاحب این حق خداوند است و خداوند این حق را طلب کند و معنى این فقره این است که سیدالشهداء مقتولى است که کسى به غیر از خداوند که نمى تواند انتقام خون او را بگیرد. ۱/۶/۸۱

س – فلسفه عزادارى و گریه و زارى براى ائمه(علیهم السلام)در اسلام چیست؟

ج ـ زنده نگه داشتن یاد آن بزرگواران و یادآورى مظلومیت آنان و خاندانشان در مقابل طاغوت زمان است و گریه و عزادارى در مصیبت آن بزرگواران، احیاء امر و نام آنان است. ۳۰/۲/۸۱

س – گفته مى شود اگر پلک چشمت رطوبتى پیدا کرد، خداوند خطاب مى کند اى بنده من تمام گناهان تو را بخشیدم. اگر رطوبت به مژه هایش رسید، خطاب مى شود تمام حاجات تو را برآوردم. اگر از مژه رطوبت یا اشک خارج شد، مى گوید بنده من گناهانت را بخشیدم و حاجاتت را برآوردم و فرداى قیامت عده اى گناهکار را به تو بخشیدم. اگر این طور است که با رطوبتى خداوند همه گناهان را مى بخشد، دیگر چرا مردم زحمت نماز و روزه بکشند؟

ج ـ روایات وارده در رابطه با عزادارى و اشک و ثواب آن ـ که بهشت است ـ فراوان است لیکن مراد از گریه این نیست که به خاطر حسرت و تحت تأثیر احساسات گریه کند، بلکه مراد گریه اى است که به عنوان یک نوع برخورد و جنگ با دشمنان راه حسین(علیه السلام)و یک نوع تبلیغ و ترویج مکتب انسان ساز آن حضرت به حساب بیاید. و در واقع گریه اى ثواب دارد که براى مظلومیت حسین(علیه السلام) و تأثر از اینکه چرا باید انسان ها او را درک نکنند. و این گریه باید براى زنده نگه داشتن مرام حسین(علیه السلام) باشد.

س – دلیل سینه زدن براى ائمه(علیهم السلام) چیست؟

ج ـ به دلیل آنکه در مورد سؤال، عناوین مستحبى ـ از جمله دستور به گریه کردن و گریاندن و تعزیه دارى حضرت اباعبدالله الحسین(علیه السلام)و اظهار مصیبت و اداى احترام و اظهار علاقه ـ صدق مى کند؛ بنابراین سینه زدن در عزادارى ائمه معصومین(علیهم السلام)نه تنها فى حد نفسه جایز است، بلکه مستحب هم مى باشد و مشمول عناوین مرقومه است. ۲۵/۴/۸۰

س – سینه زدن با تیغ و یا زنجیر زدن با زنجیرى که داراى تیغ است و منجر به زخمى شدن بدن و جارى شدن خون مى شود، اگر چه خطر جانى هم نداشته باشد، چه حکمى دارد؟

ج ـ برپایى مجالس و اقامه عزادارى خامس آل عبا ـ از قبیل روضه خوانى و وعظ و سینه زنى و عزادارى سنّتى ـ از افضل اعمال است و موجب اجر و مزد اخروى فراوان است، لیکن باید توجه داشت که دشمن، همه اعمال ما را مستقیماً با مقارن قرار دادن با اعمال دیگران، مورد حمله قرار مى دهد و غرضش حمله به مذهب یا اسلام است و با عقب گرد ما از مواضع عملى اسلامى، ما را رها نکرده، بلکه حمله را زیادتر و زیادتر نموده تا آنکه ما را از همه اعمال و فرایض و شعایر و تبلیغاتمان باز دارد. به حول و قوّه الهى و با بیدارى امثال شما مسلمانان و بهانه ندادن به دست دشمن و حفظ عزّت و عظمت اسلامى هر روز بر شکست آنان اضافه خواهد شد و تبلیغات آنها به جایى نخواهد رسید، که: «الاسلام یعلو و لایعلى علیه شیء». ۲۵/۶/۷۸

س  – چه مقدار جایز است انسان در عزادارى حضرت ابا عبدالله(علیه السلام) سینه بزند؟

ج ـ تا حدّى که اصل هدف عزادارى، یعنى حفظ اسلام و مبارزه با حکومت جائر، و شهادت خود حضرت و عزیزان و اسارت آنها، مورد فراموشى و غفلت قرار نگیرد، و همیشه باید مسائل سیاسى و انقلابى کربلا مورد توجه باشد.

س – لطمه زدن به صورت یا سینه در عزادارى اهل بیت(علیهم السلام) چه صورتى دارد؟

ج ـ راجع به عزادارى سیدالشهدا حضرت اباعبدالله(علیه السلام)و هر نحو عزادارى که افراط و هتک مقام شهادت و امامت در آن نباشد، و در مسیر پیدایش راه پیروى از آن وجود مقدس باشد، جایز است. و حسب فرموده امام امت(قدس سره)عزادارىسنّتى، مانعى ندارد و نباید راههاى جدیدى که منشأ حرف و حدیث است، انتخاب نمود؛ کما اینکه اگر اعمال ذکر شده، به خاطر تحت تأثیر موعظه و ذکر مصیبت باشد، نه از اول امر، قطعاً مانعى ندارد. ۱۰/۸/۷۵

س – آیا زنجیر زدن به پشت، سیلى زدن به صورت و یا سینه زدن که منجر به زخم شدن و خراشیدن و … مى شود و براى عزادارى امام حسین(علیه السلام) است جایز است؟

ج ـ جایز مى باشد و مشمول اطلاقات و عمومات ابکاء و بکاء و تعظیم شعائر مى باشد و آنچه در عزادارى و غیر آن حرام است، جنایت بر بدن است، نه امثال امور که ضرردار بودنش معلوم نیست بلکه نزد اهلش ضرر محسوب نشده، چه رسد به جنایت بر نفس؛ به علاوه که ظاهراً حب و علاقه و عشق به اباعبدالله الحسین(علیه السلام)اختیار از دست افراد عزادار گرفته و مأجور مى باشند. ۲۴/۵/۸۲

س – آیا سینه زدن و زنجیر زدن براى ریا، جایز است؟

ج ـ اگر هیچ گونه قصد خدایى ندارد حتّى به نحو جمع بین خدا و غیر، و فقط براى خودنمایى است که با آن بتواند افرادى را تحت تأثیر خود قرار دهد و بعد در داد و ستدها و مسائل اجتماعى به نفع خود استفاده نماید، در این صورت بالخصوص به عنوان تدلیس و حیله و فریب و خدعه براى او حرام است؛ ولى غیر از این صورت، همه صور دیگر با انواع نیّت ها هیچ یک حرام نیست، غایه الامر برخى مستحب و برخى جایز است؛ و به هر حال باب الحسین(علیه السلام) که از ابواب بهشت است، بابى بزرگ و درى وسیع و بى حاجب و مانع است و ما هم باید با معرفت به دنبال توسعه باب الحسین باشیم. ۱۶/۸/۷۸

س – اگر مردان عزادار، بدن را برهنه کنند و بدون حضور زنان سینه بزنند، آیا اشکالى دارد؟

ج ـ جایز است، و جهتى براى عدم جواز در مفروض سؤال نیست. ۱۱/۵/۷۳

س – در آمریکا مثل سایر نقاط جهان براى نوحه سرایى سرور شهیدان حسین بن على مجالسى برپاست که گاهى در این مجالس، جوانان در معابر عمومى بدون پیراهن سینه زنى و زنجیرزنى مى کنند. آیا این فعل مجاز است؟

ج ـ براى مردان از جهت پوشش بدن و لباس از جهت حکم شرعى آن، فى حد نفسه حدى وجود ندارد و تنها ستر عورتین بر آنها واجب است، لیکن از جهت حیاء عمومى و عفت جامعه پوشش بدن براى آنها هم در حد همان حیاء و عفت عمومى لازم، بلکه واجب مى باشد؛ بنابراین برهنه کردن برخى از بدن در مراسم سینه زنى و عزادارى که منجر به ضربه زدن به عفت عمومى نبوده و نیست منعى ندارد، آرى بعضى از فقها فرموده اند که اگر مرد سینه زن، مطمئن باشد که زنان و نامحرمان نگاه به بدنش مى اندازند باز کردن سینه و عریان نمودن برخى از بدن از باب اعانت بر اثم، حرام است لیکن به نظر این جانب اعانتْ صدق نمى کند؛ چون غرض از سینه زدن اظهار مصیبت و عشق به اباعبدالله(علیه السلام) است نه همکارى با گناهکاران در معصیت، که روح بلند عزاداران حسینى از این گونه پلیدى ها مبرّا و منزه است و خداوند ما را جزء دوستداران اباعبدالله الحسین(علیه السلام) و عزادارانش قرار دهد؛ عزادارانى که با سوز و احساسات بر سر و سینه مى کوبند و تنفر از ظالمان و علاقه به مظلومان را عملا نشان مى دهند و به مواعظ و نصایح واعظانِ عامل و مرشدان صالح حسب سنت دیرینه عزادارى توجه داشته، قرار دهد. ۱۹/۳/۸۰

س – ۱ ـ آیا هروله کردن (بالا و پایین پریدن و ذکر معصومین را گفتن) در مراسم عزادارى از لحاظ شرعى اشکال دارد یا خیر؟

۲ ـ آیا گفتن بعضى از کلمات توسط مداحان ـ مانند «من سگ حسینم، من دیوانه حسینم و…» از لحاظ شرعى اشکال دارد؟

ج ـ ۱ و ۲. از انجام اعمال و به کار بردن الفاظى که موجب وهن عزادارى و توهین به مقام والاى ائمّه(علیهم السلام)مى باشد، باید پرهیز نمود و عزادارى ها بهتر است به همان شیوه عزادارى سنتى و روضه خوانى انجام شود. ۲۹/۴/۸۲

س – همان طور که مستحضرید در مورد زیارت عاشورا دو نظریه وجود دارد: عده اى آن را معتبر مى دانند و حتى قائلند که حدیث قدسى است و عده اى در سندیت آن اشکال مى کنند و با توجه به مضامین آن و لعن هایش آن را بدون سند و بى اعتبار مى دانند. مستدعى است در این باره ارائه طریق نموده و تحقیقات شریف را به اطلاع حقیر برسانید.

ج ـ سیره مستمره شیعه ـ مخصوصاً بزرگانى از فقه و تقوى همچون مرحوم امام امت(قدس سره)و آیت الله العظمى حاج آقا حسین قمى و هزاران نفر از بزرگان دیگر که به خواندن آن عنایت داشته و خوانده اند و ذهنیت همه شیعیان و دهها جهت دیگر ـ حجت و دلیل قوّى و خدشه ناپذیر بر تمامیت زیارت عاشورا مى باشد و اطمینان حاصل از آنها به مراتب بالاتر از یک خبر و حدیث صحیح، بلکه چند خبر صحیح باشد و بر همه ماست که حادثه عاشورا را با لعن به ظالمین و سلام بر مظلومین و راه هاى دیگر زنده نگه داریم؛ به علاوه که بحث روایى حدیث هم خود بحث مفصلى است. ۲۷/۲/۸۰

س – آیا پوشیدن پیراهن سیاه در ایّام عزادارى امام حسین(علیه السلام) کراهت دارد؟ در فرض عدم کراهت آیا استحباب نیز دارد؟

ج ـ مکروه نیست؛ چرا که کراهت لباس سیاه با مصلحتى زیادتر ـ که همان عزادارى سیّدالشهدا است ـ مرتفع مى گردد؛ که با عزادارى سیّدالشهد است که اسلام زنده نگه داشته شده است. ۹/۴/۷۷

س – لطفاً نظر خویش را در باره طبل و سنج هیئتهاى مذهبى و شبیه خوانى بیان فرمایید.

ج ـ نباید از چنین سنّتهایى جلوگیرى نمود، و این گونه اعمال که در عزاداریها به عنوان وسیله ابکاء و بُکاء و شور دادن به عزاداریها استفاده مى شود، نمى توان گفت حرام است. ۲۴/۴/۷۵

س –  آیا به کار بردن عَلَم و علامت همراه با سنج و طبل در هیئتهاى عزادارى، جایز است؟

ج ـ عزادارى سنّتى مانعى ندارد. ۴/۲/۷۵

س – آیا شبیه خوانى به این صورت که عده اى به نام حضرت اباعبدالله(علیه السلام)و دیگر یاران او، و عده اى به صورت عمر سعد و یارانش با تغییر لباس و اسب و طبل و دهل و شیپور با بلندگوهاى گوش خراش و نسبتهایى که در نسخه ها کم و بیش هست و شرکت زن و مرد در این جلسات بدون حجاب و حائل، از نوع عزادارى سنّتى محسوب مى شود و شرعاً صحیح است یا خیر؟

ج ـ شبیه خوانى فى حدّ نفسه، حرام نیست؛ لیکن نسبت دروغ، و اختلاط زن و مرد، و ایذاى افراد، در همه جا حرام است و باید از آن اجتناب کرد. ۲۹/۳/۷۰

س – چندین سال است که در روستاى ما برنامه تعزیه دارى، در روز عاشورا برقرار مى شود، عده اى در نقش جوانان بنى هاشم(علیه السلام) یک پسر بچه نُه الى ده ساله در نقش حضرت سکینه(علیها السلام) و شخصى در نقش حضرت امام حسین(علیه السلام) و شخص دیگرى در نقش حضرت ابوالفضل(علیه السلام)شبیه خوانى مى نمایند. آیا این تعزیه خوانى و شبیه خوانى، جایز است یا نه؟

ج ـ اگر هیچ گونه حرامى در این گونه شبیه خوانیها وارد نشود، جایز است و مانعى ندارد؛ لیکن بر همگان است که بیشتر به منابر و مواعظ و مجالس روضه خوانى توجه داشته باشند. ۲۴/۱۲/۷۴

س – آیا حمل نمودن شبیه نعش اباعبدالله(علیه السلام) و یا على اصغر(علیه السلام) در دسته هاى عزادارى جایز است یا خیر؟

ج ـ سنّتهاى عزادارى اباعبدالله(علیه السلام) به هر نحو که بر عظمت شعایر اسلامى بیفزاید، در صورتى که در نظر عرف توهین به حضرتش محسوب نگردد، جایز مى باشد و نمى توان گفت حرام است. ۴/۷/۷۲

س – آیا شبیه خوانى و تعزیه، جایز است، در حالى که لباسهاى زنانه را به مرد مى پوشانند؟

ج ـ عزادارى براى اباعبدالله الحسین(علیه السلام) ممدوح است. ۶/۳/۷۶

س –  افراط در عزادارى براى ائمه(علیهم السلام) و ایجاد مزاحمت براى مردم به وسیله راه اندازى دسته هاى عزادارى در خیابان چه حکمى دارد؟ آیا شرکت در چنین مراسمى جایز است؟

ج ـ گرچه ایجاد مزاحمت براى افراد، صحیح نمى باشد، امّا نباید مراسم عزادارى خامس آل عبا(علیهم السلام)را به بهانه هاى مختلف کم رنگ نمود، بلکه باید هر چه باشکوه تر برگزار کرد که از شعایر اسلامى مى باشد و ثواب زیاد دارد و تعظیم شعایر لازم است و برگزارى مراسم مذهبى و حتى ملى در تمام دنیا همراه با تجمع و عبور از خیابان ها مى باشد که گاهى موجب سد معبر هم مى شود و عقلاى عالم براى مصلحت عمومى و اقوى، این گونه مزاحمت ها را قبیح نمى دانند. ۱۶/۲/۸۰

س – اگر درس عاشورا مقاومت در برابر جور به هر شکلى، حتى فداى جان است، پس چرا ائمه(علیهم السلام) ما هیچ قیامى در برابر حاکمان جور نکردند؟

ج ـ درس عاشورا هدر دادن خون و کشتن و کشته شدن بدون هدف نیست، بلکه دفاع از دین و حفظ اسلام در مقابل دشمنان اسلام و زنده نگه داشتن احکام الهى است که ائمه(علیهم السلام) در هر زمانى با توجه به شرایط مخصوص آن زمان به این مهم در حد اعلاء همت گماشته اند و لذا همه آنها یا به وسیله زهر و یا به وسیله نیزه و شمشیر کشته شده اند و هیچ یک از آنها با مرگ طبیعى نمرده اند و معمولا نیز در حصر و زندان بوده اند. ۲/۲/۸۱